اگر گذشته و دوران کودکی خود را به یاد بیاورید، احتمالا آن را با خاطرات شیرین بازی ها و هم بازی هایتان توصیف می کنید. انگار که در آن زمان تمامی دلخوشی تان بازی بود و همه دنیایتان در اسباب بازی ها و هم بازی هایتان خلاصه می شدند.
امروزه نیز با تماشای کودکان خردسال می توانید به این حقیقت پی ببرید که اگرچه نوع بازی ها متفاوت شده اند اما باز هم این بازی ها هستند که به دنیای کودکانه رنگ و بو می بخشند. برخلاف تصور عموم، بازی ها، فارغ از نوع و شیوه اجرایشان و تفاوت هایی که در طی سالیان داشته اند، تنها جنبه سرگرمی ندارند.
در این مقاله شما با مفهوم بازی و انواع آن آشنا خواهید شد و به شما توضیح می دهیم که انجام این بازی ها در کودکی، چگونه در بزرگسالی تان تاثیر گذاشته و انواع مختلف بازی ها چگونه می تواند به رشد و تکامل کودک امروزی کمک کند.
بازی چیست
با وجود این که همه ما بازی کردن را تجربه کرده ایم اما کمتر کسی می تواند بازی را تعریف کند. به راستی بازی چیست و بازی کردن یعنی چه؟ احتمالا اولین مفهومی که با کلمه بازی به ذهن خطور می کند، "سرگرمی" است. بنابراین می توان گفت که بازی هر فعالیتی است که به صورت سازمان یافته یا بدون ساختار انجام شده و برای کودک جالب و سرگرم کننده باشد.
در واقع بازی ها فعالیت های خودجوشی هستند که به منظور کسب پاداش و لذت انجام می شوند. این پاداش ها می توانند رفتاری، اجتماعی یا روانی باشند. اما نکته حائز اهمیت در خصوص بازی ها این است که پر اهمیت ترین فعالیت کودک محسوب می شوند و موثرترین راه برای یادگیری و پایه ریزی روابط اجتماعی بعدی کودک هستند.
6 مرحله اصلی بازی در دوران کودکی
بازی از نوزادی شروع می شود اما در تمامی دوران کودکی ادامه پیدا می کند. کودکان در حین بازی، مهارت های مهمی را می آموزند و در طول زندگی خود به کار می گیرند. بنابراین بسیار اهمیت دارد که وقت و فضای کافی را در اختیار کودکتان قرار دهید تا بتواند 6 مرحله اصلی بازی را که برای رشدش مهم هستند، پشت سر بگذارد.
در تمامی 6 مرحله بازی، کاوش، خلاقیت و سرگرمی حرف اول را می زند. در این بخش از مقاله این مراحل که کودکان با افزایش سن خود، پشت سر می گذارند توضیح داده شده است. این مراحل عبارتند از:
۱ بازی بدون درگیری
به طور کلی از بدو تولد تا حدود سه ماهگی، بازی های کودک تنها معطوف به حرکت دست و پاهایش است و از این کار لذت می برد. به نظر می رسد نوزادان حرکات تصادفی و بدون هدف مشخص انجام می دهند. اما این شکل اولیه بازی است و در واقع آنها در این مرحله از بازی در حال یادگیری و کشف نحوه حرکت بدن خود هستند.
۲ بازی انفرادی
از حدود 3 تا 18 ماهگی، بچه ها بیشتر وقت خود را صرف بازی می کنند. اما همچنان بازی ها جنبه اجتماعی و تعاملی ندارند. به این معنی که کودکان ترجیح می دهند که به تنهایی و به صورت انفرادی بازی کنند. آنها به قدری غرق در بازی انفرادیشان می شوند که شاید متوجه اطرافیان یا کودکی که در کنار آنها مشغول بازی است نشوند.
۳ بازی تماشاچی
اگرچه در برهه ای از دوران کودکی، به تنهای بازی کردن برای بچه لذت بخش است اما با رشد او این علاقه تغییر می کند. کودکان نوپا کم کم یاد می گیرند که با دیگران ارتباط برقرار کنند، به تماشای بازی دیگران می نشینند و از طریق مشاهده و گوش دادن مهارت های زبانی جدیدی کسب می کنند.
اما نکته قابل توجه در رابطه با مرحله بازی تماشاچی این است که در این مرحله، اگرچه کودکان از بچه های دیگر سوال می پرسند یا با اشتیاق بازی کودکان دیگر را دنبال می کنند اما تلاشی برای پیوستن به بازی نمی کنند و شاید ترجیح می دهند که تنها یک تماشاچی باشند.
۴ بازی موازی
از 18 ماهگی تا دو سالگی کودکان در کنار کودکان دیگر شروع به بازی کرده و اغلب از آن ها تقلید می کنند اما همچنان تعاملی با کودکان دیگر ندارند. بازی موازی برای کودکان خردسال فرصت های نقش آفرینی را فراهم می کند و همچنین به آنها کمک می کند تا مفهوم مالکیت را درک کنند.
.jpg)
۵ بازی مشارکتی
هنگامی که کودکان حدود سه یا چهار ساله می شوند بیشتر اسباب بازی های خود را با دیگر کودکان به اشتراک می گذارند و شروع به معاشرت با آن ها می کنند. بازی های مشارکتی به کودکان کمک می کند تا هنر به اشتراک گذاری، رشد زبان، مهارت های حل مسئله و همکاری را گسترش دهند.
در طول بازی مشارکتی، کودکان بازی های گروهی انجام می دهند ولی قوانینی را تعیین نمی کنند و بازی ها هیچ گونه سازمان و قانون رسمیی ندارد.
۶ بازی اجتماعی - تعاونی
در این مرحله از بازی، بازی ها قوانین و دستورالعمل پیدا می کنند و کودکان از آن ها پیروی می کنند. در حین بازی های اجتماعی - تعاونی کودکان شروع به یادگیری استفاده از استدلال اخلاقی برای رشد ارزش ها می کنند.
انواع بازی
دسته بندی انواع بازی ها کار آسانی نیست زیرا اشکال مختلف بازی ها همواره می توانند با یکدیگر ادغام شوند. با این وجود می توان بازی ها را در طبقه کلی قرار داد که در این بخش از مقاله به این طبقات اشاره کرده ایم.
بازی حرکتی - بدنی
وقتی کودکان می دوند، می پرند و بازی هایی مانند تعقیب و گریز، قایم باشک و غیره انجام می دهند، در حقیقت درگیر بازی های حرکتی - بدنی هستند. بازی های بدنی نوعی ورزش محسوب شده و فرصتی را برای کودکان فراهم می کنند تا قدرت عضلانی و هماهنگی بدنی خود را افزایش دهند. علاوه بر این در حین این گونه بازی ها، کودکان نوبت گیری را یاد می گیرند و پذیرش برد و باخت در آن ها شکل می گیرد.
بازی سازنده
در این نوع بازی ها، کودکان شروع به ساختن وسایل با لگو ها یا بلوک ها می کنند. کودکان در بازی های سازنده دستکاری و کنترل بر محیط را می آموزند، الگو ها را کشف می کنند و مهارت حل مسئله پیدا می کنند. این نوع دستکاری محیط و سازنده بودن، به آن ها حس اعتماد به نفس بیشتری می دهد.
بازی نمادین
بازی های نمادین آن دسته از بازی هایی هستند که در آن ها کودک یک شی را نماد شی دیگری قرار می دهد. به عنوان مثال از یک تکه چوب به عنوان اسب استفاده می کند. این بازی ها از آنجایی که هیچ قاعده و قانونی ندارند می توانند به تقویت یادگیری و خلاقیت کودک کمک کنند.
.jpg)
بازی نمایشی
کودکان در خلال بازی های نمایشی یاد می گیرند که فراتر از دنیای خود را تصور و خلق کنند. آن ها ممکن است در بازی های نمایشی نقش بزرگسالان را بر عهده بگیرند و از این طریق یاد می گیرند که چگونه ابراز احساسات کنند یا به صورت انتزاعی فکر کنند.
بازی مجازی - دیجیتالی
برخلاف اثرات مفیدی که انواع بازی های ذکر شده بر رشد و سلامت روانی کودک داشتند، در انجام بازی های مجازی - دیجیتالی که امروزه به وفور در میان کودکان به چشم می خورد؛ سودی وجود ندارد. هنگامی که کودکان بازی های رایانه ای انجام می دهند، درگیر نوعی بازی انفرادی می شوند که هیچ تعامل اجتماعی را در پی ندارد.
اگر این نوع بازی ها بیش از حد انجام شوند اغلب بر عملکرد اجرایی و مهارت های اجتماعی کودک از جمله تماس چشمی و دامنه توجه او تاثیرات منفی می گذارد.
مزایای بازی
بازی ها به هر نوعی که انجام شوند، چه ساختار داشته باشند چه بدون ساختار اجرا شوند، برای رشد کودک بسیار مهم هستند. در این بخش از مقاله شما را با برخی از مزایای بازی ها آشنا می کنیم.
مزایای جسمی بازی ها
اگر از بچه ها بپرسید که چرا می دوند، می پرند یا تاب می خورند، آنها به شما خواهد گفت که این کار سرگرم کننده و جالب است. اما تحقیقات نشان داده اند که بازی در فضای باز و این جست و خیز ها چیزی فراتر از سرگرم کنندگی است. این فعالیت ها به سلامت جسمی کودک کمک می کنند و در حین بازی های حرکتی - بدنی کودکان کنترل حرکت را یاد می گیرند و انعطاف پذیری و مهارت های حفظ تعادل را گسترش می دهند.
علاوه بر این، فعالیت های بدنی کودکان باعث ساخت عضلات قوی تر، بهبود تراکم استخوان، بهبود عملکرد قلب و ریه و جلوگیری از چاقی، دیابت و کلسترول بالا می شود.
مزایای عاطفی بازی ها
اگرچه در واقع می توانید فواید جسمی بازی ها را مشاهده کنید اما آنها مزایای درونی و احساسی نیز دارند. آن ها نقش مهمی در رشد عاطفی کودک دارند و تحقیقات نشان داده اند که بازی ها باعث ایجاد اعتماد به نفس و عزت نفس شده، تجربه و ابراز احساسات را تقویت کرده و به از بین بردن احساسات آسیب زا کمک می کند.
مزایای اجتماعی بازی ها
یکی از اصلی ترین دلایلی که کودکان منتظر بازی هستند، این است که به آن ها فرصتی می دهد تا با دوستان خود دیدار کنند. بازی های تعاملی به کودکان درس های ارزشمند زندگی می دهند. مهارت های آموخته شده در بازی گروهی می تواند پایه و اساس مهارت های اجتماعی کودک را تشکیل دهد و اگر بازی به صورت انفرادی انجام شود نیز، می تواند به کودکان کمک کند تا استقلال و خلاقیت خود را رشد دهند.
مزایای شناختی بازی
طیف گسترده ای از متخصصان اتفاق نظر دارند که بازی برای رشد مغز کودک ضروری است. به عبارت دیگر می توان گفت که بازی بر هوش، توانایی بیان، خلاقیت، قضاوت و استدلال، توانایی تمرکز و کنترل رفتار، تفکر خودمختار و مهارت حل مسئله کودک تأثیر بسزایی میگذارد.
تفاوت ورزش و بازی
بازی هایی که حرکتی و بدنی هستند گاها با ورزش اشتباه گرفته می شوند. اگرچه این نوع از بازی های کودکانه می توانند مزایای ورزش را داشته باشند اما تفاوت هایی میان یک ورزش رسمی و یک بازی کودکانه وجود دارد.
ورزش حرکتی برنامه ریزی شده، ساختار دار، تکراری و عمدی است که با هدف بهبود یا حفظ آمادگی جسمانی انجام می گیرد. اما بازی ها قسمت مهمی از شخصیت کودک را تشکیل می دهند و گاها به صورت خودجوش و بدون ساختار انجام می گیرد.
هدف از بازی ها، برخلاف هدف بسیاری از ورزش ها مانند فوتبال و بسکتبال و غیره، رقابت و برد و باخت نیست؛ بلکه تنها انگیزه کودک از بازی کردن لذت و سرگرمی است. از طرف دیگر کودکان برای این که بتوانند به انجام بازی بپردازند نیازی به آموزش ندارند درحالی که انجام ورزش مستلزم آموزش خاص است.
کلام آخر
بازی یک عنصر کلیدی برای سلامت روان و رشد سالم کودک محسوب می شود. انواع بازی ها از نوزادی شروع می شود و به واسطه رشد اجتماعی کودک طی 6 مرحله اساسی تغییر و تحول پیدا می کنند. اما چیزی که در نهایت مهم است این مسئله است که بازی هایی که در دوره خردسالی انجام می شوند، کودکان را برای ورود به دنیای بزرگسالی آماده می کنند، بنابراین از اهمیت ویژه ای برخوردارند.
سوالات متداول
1- ✔️ بازی چگونه تعریف می شود؟
✔️ بازی فعالیتی سرگرم کننده است که می تواند به رشد و تکامل کودک جهت بخشد و توضیحات بیشتر در این خصوص در متن مقاله بیان شده است.
2- ✔️ انواع بازی ها شامل چه مواردی می شوند؟
✔️ بازی حرکتی - بدنی، بازی سازنده، نمادین و غیره از انواع بازی ها هستند که در مقاله به طور کامل توضیح داده شده اند.
3- ✔️مزایای بازی ها شامل چه مواردی می شود؟
✔️ بازی ها می توانند به رشد جسمی، عاطفی، شناختی و اجتماعی کودک کمک کنند که توضیحات کامل در این زمینه در مقاله بیان شده است.
» تفسیر آدمک در نقاشی کودکان
» شاید کودک شما هم تیزهوش باشد
