همه ما ممکن است گاهی احساس بی کفایتی و ناتوانی در مقابل مشکلات و چالش های روزمره را تجربه کنیم، اما گاهی برخی افراد احساس ناتوانی و بی کفایتی را در چندین حوزه زندگی به طور مداوم تجربه می کنند. اگر این مشکلات در زمینه های وظایف روزمره باشد، فرد قطعا دچار مشکلات فراوان می شود.
یکی از طرحواره های زندگی تله وابستگی – بی کفایتی است که افراد با این طرحواره معمولا در حوزه های مختلف زندگی احساس وابستگی به افراد مختلف و یا یک فرد داشته و نیاز به حمایت دائمی آن ها دارند. این افراد در زمینه های مختلف زندگی به مرور با مشکل رو به شده و به روابط خود نیز آسیب می زنند. در این مقاله در مورد طرحواره وابستگی-بی کفایتی، علائم، علت، تاثیر و راه های درمان آن مطالبی ارائه شده است.
طرحواره وابستگی-بی کفایتی چیست
افراد با طرحواره وابستگی-بی کفایتی افرادی هستند که به تنهایی نمی توانند گلیم خود را از آب بیرون کشند، احساس بی کفایتی داشته و به دنبال آن وابسته دیگران می شوند. این افراد مانند یک کودک ناتوان بوده که از پس کار های خود بر نمی آیند و فکر می کنند که توانایی مراقبت از خود به تنهایی را ندارند. مانند فردی که بدون وجود خواهر یا مادر خود برای خرید نرفته و حتما باید سلیقه مادر یا خواهر در خرید دخیل باشد.
این افراد قدرت تصمیم گیری در مورد مسائل روزمره را نداشته، از تغییرات بزرگ ترس داشته، از تنهایی دوری کرده و نیاز به مراقبت شدید را در خود احساس می کنند. معمولا کسانی که دچار تله وابستگی بوده، اعتماد به نفس پایین داشته و استقلال نیز برای آن ها تعریف مشخصی ندارد.
طرحواره وابستگی منجر شده تا به دنبال مراقب باشند و افراد مختلف را جایگزین پدر و مادر خود کنند. در حالت شدید این طرحواره فرد معتقد بوده که بدون کمک و مراقبت دیگران زنده نمی ماند. بنابراین احساس اضطراب، ترس و تردید در آن ها زیاد است. معمولا زیاد سوال پرسیده و از مسئولیت پذیری نیز دوری می کنند و پشت سر دیگران حرکت می کنند. این طرحواره با اختلال شخصیت نمایشی، اختلال شخصیت وابسته و خود شیفته ارتباط بسیار دارد.
برخی از افراد با این تله زندگی از مکانیزم جبران افراطی استفاده کرده و از دیگران دوری می کنند و یا هر کاری را به تنهایی انجام می دهند. آن ها دیگران را در تصمیم گیری دخیل نکرده و به تنهایی حل مسئله می کنند. اما احساساس اضطراب و ترس در آن ها همچنان وجود دارد.
علائم طرحواره وابستگی-بی کفایتی
برای شناخت هر تله زندگی علائمی وجود دارد تا تشخیص راحت تر صورت بگیرد. در صورتی که بیشتر جملات زیر در شما صدق کند، به احتمال زیاد شما نیز درگیر طرحواره وابستگی – بی کفایتی هستید.
کنار آمدن با موقعیت های روزمره برایم سخت است.
من به افراد دیگری نیاز دارم تا از پس زندگی بر بیایم.
تصمیم گیری برای من سخت است.
من خیلی عقل سلیم ندارم.
در موقعیت های ساده نیز به قضاوت خود اعتماد ندارم.
من به توانایی خود در مورد حل مسئله اعتماد ندارم.
من مدام از دیگران درخواست کمک و نصیحت می کنم.
من کار های مهم را به تعویق انداخته و یا لغو می کنم.
من نمیدونم در صورت ایجاد مشکل باید چه کار کنم.
کنترلی بر زندگی خود ندارم.
علت تله وابستگی-بی کفایتی
معمولا عوامل مختلفی بر شکل گیری و تحول طرحواره ها در فرد تاثیر گذارند، اما سبک فرزند پروری و نحوه تربیت فرد اصلی ترین نقش را در این موضوع دارد. والدینی که بدون توجه به استقلال و سن و سال کودک از او حمایت های بسیار کرده و همه کار های فرزند خود را انجام می دهند، تله وابستگی را در وی فعال می کنند.
والدینی که برای کودک تصمیم گیری کرده، وظایف و تکالیف او را انجام داده و مدام از کودک مراقبت می کنند، منجر به عدم توانایی کودک در مراقبت از خود و حل مسئله می شوند. بنابراین این کودکان به ندرت از والدین خود جدا شده و هیچ وقت احساس مستقل بودن را تجربه نمی کنند.
برخی مواقع حمایت اندک والدین نیز منجر به ایجاد طرحواره وابستگی می شود. برای مثال والدینی که از سنین کم توقع رفتار بالغانه از کودک داشته، به ندرت از کودک حمایت کرده و یا مراقبت کرده اند و یا کودکانی که در سنین پایین مجبور به تصمیم گیری هایی شده که متناسب با شرایط سنیشان نبوده است، منجر به ایجاد وابستگی در بزرگسالی آن ها می شود. گاهی افرادی که در کودکی از بیماری حادی رنج برده اند و به طور مداوم نیاز به مراقبت داشته اند، در بزرگسالی این طرحواره را به صورت پر رنگ در خود دارند.
تاثیر تله وابستگی
تمام تله های زندگی بر روی ابعاد مختلف زندگی افراد تاثیر منفی داشته و منجر به آسیب های زیاد به فرد می شود. در این جا برخی اثرات منفی طرحواره وابستگی بر زندگی افراد ارائه شده است.
روابط بین فردی
این افراد به دلیل وابستگی و نیاز به مراقبت دیگران، مدام توپ را در زمین بقیه انداخته و درخواست کمک زیادی دارند، بنابراین گاهی دوستان و آشنایان وی احساس کلافگی کرده و ارتباطشان را با این افراد قطع می کنند. آن ها در روابط خود بیشتر سرویس گیرنده بوده و سرویس کمی را ارائه می دهند.
شغل
فرد با طرحواره وابستگی در شغل خود نیز به دنبال افراد قوی تر برای دریافت حمایت بوده و موقعیت خود را دست کم می گیرد. معمولا اشتباهات خود را پر رنگ کرده و از قبول مسئولیت های جدید اجتناب می کند.
مشکلات روانی
این افراد گاهی دچار اختلال اضطراب بوده و معمولا نگرانی زیادی به خصوص در موقعیت های جدید دارند، گاهی این افراد دچار اعتیاد به الکل می شوند تا از مشکلات دوری کنند. همانطور که مطرح شد افراد با اختلال خودشیفته، اختلال وابسته و اختلال نمایشی نیز معمولا این طرحواره را دارند.
رابطه عاطفی
این افراد در انتخاب همسر و ازدواج نیز به دنبال فرد حمایتگر بوده تا تمام مسائل و تصمیم گیری ها را به عهده او بگذارد، بنابراین مدیریت مسائل زندگی به عهده همسر قرار گرفته، به تصمیم گیری های او بیشتر از خود اعتماد داشته و عملا در زندگی خود هیچ کاره می شود. معمولا همسر این افراد فردی با اعتماد به نفس، قدرتمند، کنترلگر و توانمند در تصمیم گیری و حل مسئله است.
درمان طرحواره وابستگی-بی کفایتی
افراد با طرحواره وابستگی-بی کفایتی معمولا خود به تنهایی برای درمان مراجعه نکرده و اگر هم با اصرار کسی مراجعه کند مدام از روانشناس توقع داشته تا همه کار های لازم برای انجام را دیکته کند. اما درمانگر معمولا به فرد کمک کرده تا استقلال خود را به دست آورد و شخصیت وابسته خود را در اتاق درمان پرورش ندهد. در ضمن رویکرد شناختی رفتاری برای این افراد موثرترین درمان است.
درمانگر وابستگی به دیگران را کم کرده، به افزایش مهارت و افزایش اعتماد به نفس وی و کارآمد شدن فرد نیز کمک می کند. در این درمان به مرور شناخت فرد نسبت به بی کارآمد بودن تغییر کرده، حل مسئله وی در زمان تصمیم گیری افزایش یافته، اضطراب کم شده و به مرور انگیزه او افزایش می یابد.
به طور کلی مهمترین مسئله در درمان طرحواره وابستگی این بوده که درمانگر تلاش کند تا فرد به او نیز وابسته نشود، و یا اگر وابسته شد به مرور آن را کاهش دهد. تکنیک های کنترل و درمان اضطراب مانند تمرین های تنفسی و مدیتیشن نیز به افزایش سرعت این روند کمک می کند.
سوالات متداول
1- طرحواره وابستگی-بی کفایتی چیست؟
افراد با طرحواره وابستگی-بی کفایتی افرادی هستند که به تنهایی نمی توانند گلیم خود را از آب بیرون کشند که در متن مقاله شرح داده شده است.
2- علائم طرحواره وابستگی-بی کفایتی چیست؟
برای شناخت هر طرحواره زندگی یکسری علائم وجود دارد که در متن مقاله نشانه های تله وابستگی به طور کامل مطرح شده است.
3- علت زیاد بودن تله وابستگی چیست؟
عوامل مختلفی بر شکل گیری و تحول طرحواره ها در فرد تاثیر گذارند که مهم ترین آن فرزندپروری است و در متن مقاله شرح داده شده است.
