طرحواره آسیب پذیری

یکی از 18 طرحواره یا تله زندگی در علم روانشناسی طرحواره آسیب پذیری در برابر ضرر و بیماری است که در دسته دوم طرحواره ها یعنی استقلال و عملکرد مختل قرار می گیرد. همه ما ممکن است گاهی این نگرانی را داشته باشیم که اتفاق بدی قرار است بیفتد. اما اگر طرحواره آسیب پذیری را داشته باشید، ممکن است احساس دائمی تهدیدات قریب الوقوع برای ایمنی خود یا عزیزانتان را تجربه کنید و انتظار وقوع بلایای اجتناب ناپذیر را نیز داشته باشید.

این به احساس مداوم از این که دنیا مکانی خطرناک است مرتبط است، افرادی که نمره بالایی در این طرحواره کسب می کنند، مدام ترس داشته و اضطراب تجربه می کنند. این طرحواره عملکرد روزمره فرد را در حوزه های مختلف زندگی مختل کرده و نیاز به علت یابی و درمان دارد. در این مقاله در مورد تله آسیب پذیری در برابر ضرر اطلاعات کامل به همراه درمان موثر ارائه شده است.

طرحواره آسیب پذیری در برابر ضرر

افرادی که به نوعی اختلال در استقلال یا شکل گیری هویت خود را تجربه می کنند، ممکن است یک یا چند طرحواره از این چهار طرحواره آسیب پذیری در برابر ضرر، تله وابستگی-بی کفایتی، خود توسعه نیافته و شکست در آن ها پرورش یابد. افراد با تله آسیب پذیری معتقد بوده که حادثه در کمین است. این طرحواره ترس افراطی از نزدیک شدن یک حادثه بوده که فرد نمی تواند جلوی آن را بگیرد. این طرحواره و ترس ها می تواند در حوزه وقایع پزشکی، وقایع هیجانی، سوانح محیطی، مسائل مالی، عاطفی، جنایی و غیره باشد.

همانطور که ذکر شد این طرحواره گاهی به دلیل عدم شکل گیری هویت و استقلال در فرد ایجاد می شود. فرد ترس زیاد داشته اما نمی خواهد کاری انجام دهد. برای مثال به دلیل ترس از پرواز هرگز سوار هواپیما نمی شود. هنگامی که این طرحواره فعال می شود، به طور قابل درک ممکن است ترس شدید، کناره گیری، اجتناب، اقدامات حفاظتی و پاسخ های مبارزه یا فرار را تحریک کند. نیاز واقعی پشت این طرحواره ثبات و ایمنی فیزیکی و عاطفی در محیط فرد است.

این افراد هر لحظه فکر اتفاق بد بوده، گاهی افکار خرافاتی داشته، نشخوار ذهنی زیادی در سر دارند و اعتقاد داشته که دنیا جای امنی نیست. افراد با طرحواره آسیب پذیری در برابر ضرر مدام به فکر ایجاد امنیت هستند. نگرانی و دلشوره این افراد معمولا بسیار زیاد بوده و برخی از آن ها از اختلال روان تنی، اضطراب فراگیر و ترس های مرضی رنج می برند. زیرا به دلیل اضطراب مزمن دچار بیماری هایی مثل میگرن، زخم معده و یا آسم می شوند.

طرحواره آسیب پذیری نسبت به بیماری و ضرر منجر شده تا فرد مدام پیش دکتر رفته و آزمایش بدهد. افرادی که نگرانی در حوزه مالی دارند نیز گاهی دچار خساست می شوند. به طور کلی این افراد بسیاری از رفتار های عادی را سخت و طاقت فرسا می شمارند.

علائم طرحواره آسیب پذیری در برابر ضرر و بیماری

شناسایی طرحواره آسیب پذیری در برابر ضرر و بیماری کار سختی نیست و معمولا به راحتی قابل تشخیص است. در صورتی که بیشتر جملات زیر در مورد شما صدق کند، به احتمال زیاد درگیر این تله زندگی هستید و باید برای بهبود آن اقدام کنید.

من دائماً از اینکه اتفاق بدی بیفتد می ترسم.

من تمایل زیادی به داشتن افکار «چه می‌شد اگر...» دارم.

احساسات غالب من اضطراب و تنش است.

من احساس می کنم که دنیا جای خطرناکی است.

من اغلب نگران این هستم که ممکن است دچار حمله پانیک شوم.

گاهی فکر می کنم ممکن است دیوانه شوم.

من نگران این هستم که یک بیماری لاعلاج داشته باشم یا اینکه امکان دارد دچار حمله قلبی شوم، با وجود اینکه هیچ مدرکی برای این موضوع وجود ندارد.

من نگران اتفاقات بدی هستم که در دنیا می افتد.

نگران از دست دادن تمام پولم و فقیر شدنم هستم.

می ترسم دیگران به من آسیب برسانند.

علت طرحواره آسیب پذیری

مانند دیگر طرحواره ها تله آسیب پذیری در برابر بیماری و ضرر نیز از کودکی فرد رشد یافته و سبک فرزندپروری والدین تاثیر بسیار زیادی بر روی آن دارد. این طرحواره برخلاف اکثر طرحواره های دیگر از سوء استفاده یا تجاوز در کودکی ناشی نمی شود. این معمولاً ناشی از بزرگ شدن با والدینی است که خودشان بسیار ترسو و بیش از حد محافظه کار بودند.

والدینی که احتمالاً مدام کنترل می کردند و به شما می گفتند که همیشه مراقب باشید. بنابراین شما در محیطی بزرگ می‌شوید که به دلیل تنش و نگرانی در اطرافتان خطرناک به نظر می‌رسد. آمیگدال که بخشی از مغز است، همیشه در حالت آماده باش قرار می گیرد و بنابراین بیش از حد حساس و بیش از حد واکنش نشان می داد.

اگر یکی از والدین شما دائماً نگران بود و در مورد همه چیزهای وحشتناکی که ممکن است در زندگی اتفاق بیفتد صحبت می کرد، آن افکار به عنوان حقیقت در مغز شما تبدیل شده اند. بنابراین شما به مغزی رسیده اید که فکر می کند در دنیایی بسیار خطرناک زندگی می کند و تمام تلاش خود را می کند تا شما را زنده نگه دارد. البته گاهی بیماری سخت و طولانی در زمان کودکی یا زیاد بیمار شدن کودک و حتی بیمار شدن والدین و اطرافیان می تواند این طرحواره آسیب پذیری را فعال کند.

تاثیر طرحواره آسیب پذیری در برابر ضرر

بدیهی است که طرحواره آسیب پذیری عامل اضطراب و استرس زیادی است، رادار تهدید مغز یعنی آمیگدال بیش از حد حساس شده است و خطر بالقوه را همه جا می بیند، حتی اگر احتمال وقوع چیزی واقعاً کم باشد. بنابراین قطعا بر روی حوزه های مختلف زندگی تاثیرات بسیار می گذارد. در این جا برخی را مشاهده می کنید.

روابط بین فردی:

معمولا به دلیل اجتناب از موقعیت ها و ذهن گرفتار این افراد روابط اجتماعی خوبی نداشته و یا به راحتی آن را از دست می دهند. این افراد به دلیل ترس های بچگانه گاهی سربار خانواده و اطرافیان می شوند و دیگران مدام باید راه هایی برای آرام کردنشان بیابند. بنابراین طبیعی است که این افراد جذب دوستانی شده که حمایتگر هستند. اما به طور کلی وقتی یک نفر زیادی نگران باشد، لذت بردن در کنار او سخت است.

روابط عاطفی:

این افراد به دلیل ترس و اضطراب زیاد از خطر احتمالی، به دنبال مردان یا زنان حمایتگر بوده که از او مراقبت کنند، بنابراین مسئولیت زیاد بر دوش شریک خود گذاشته تا با تکیه بر او احساس آرامش کنند. این افراد دوست دارند که همسرشان پله های ترقی را طی کرده و از نظر مالی نیز در وضعیت بسیار مناسبی باشد. بنابراین به مرور همسران آن ها احساس خستگی می کنند و گاهی این حجم از اضطراب را تاب نمی آورند.

مشکلات روانی:

این طرحواره آسیب پذیری اغلب در داخل اکثر اختلالات اضطرابی، اختلال اضطراب فراگیر (GAD)، اختلال هراس، فوبیا، به ویژه آگورافوبیا یعنی ترس از برخی فضا های بیرونی قرار دارد. یعنی این افراد برای برخی موقعیت ها مثل پرواز، رفتن به فضا های شلوغ و سایر موارد برای خود محدودیت ایجاد می کنند. همچنین این تله با وسواس فکری عملی ارتباط دارد. این طرحواره به دلیل استرس مداوم و کم خوابی ناشی از ناتوانی در کنترل افکار می تواند تاثیر جدی بر سلامت فرد بگذارد. به طور کلی گاهی این افراد دچار انزوا و گوشه نشینی و به دنبال آن افسردگی می شوند.

درمان طرحواره آسیب پذیری در برابر ضرر و بیماری

برای درمان تله آسیب پذیری در برابر بیماری و ضرر راه های زیادی وجود دارد، در این درمان هدف این بوده که ترس وقایع ناگوار را در ذهن فرد کم کنیم و توانایی های وی را در جهت سازگار شدن با شرایط افزایش دهیم. درمان شناختی رفتاری توسط فرد متخصص بهترین درمان است، برای مثال یکی از راه های این امر مواجه کردن وی با موقعیتی که از آن ترس دارد. در صورت نیاز دارو درمانی و استفاده از دارو هایی مثل قرص ضد اضطراب نیز تاثیر گذار است. البته حتما تحت مجوز و مشورت با پزشک باید مصرف گردد.

فرد می تواند فهرست از ترس ها، عواقب زندگی در ترس و فوبیا و فرصت های از دست رفته ایجاد کند. در عین حال فهرستی از فواید آزادانه عمل کردن و نگرانی کمتر داشتن را نیز تهیه کند. این دو مورد به شناخت بیشتر فرد در حوزه ضرر هایی که می کند، کمک کننده است. همچنین وی می تواند کنترل اضطراب خود را با تکنیک های آرام سازی و مدیتیشن افزایش دهد. به طور کلی به دلیل همپوشانی تله آسیب پذیری در برابر ضرر و بیماری با اختلالات اضطرابی، معمولا تکنیک های کنترل اضطراب نیز بر روی این افراد تاثیر گذار است.

سوالات متداول

1- طرحواره آسیب پذیری در برابر ضرر و بیماری چیست؟

اگر طرحواره آسیب پذیری را داشته باشید، ممکن است احساس دائمی تهدیدات قریب الوقوع برای ایمنی خود داشته باشید که در متن مقاله شرح داده شده است.

2- علت طرحواره آسیب پذیری در برابر ضرر چیست؟

مانند دیگر طرحواره ها تله آسیب پذیری در برابر بیماری و ضرر نیز از کودکی فرد رشد یافته که در متن مقاله توضیح داده شده است.

3- تاثیر طرحواره آسیب پذیری در برابر ضرر چیست؟

بدیهی است که طرحواره آسیب پذیری عامل اضطراب و استرس زیادی است و تاثیراتی دارد که در متن مقاله به طور کامل شرح داده شده است.