اختلال نافرمانی مقابله ای یا ODD

خیلی از پدر و مادرها از لجبازی و مقاومت فرزندشان در پیروی از آن ها کلافه می شوند و نمی دانند چه عکس العملی نشان بدهند. اغلب کودکان به ویژه در نوجوانی یک دوره نافرمانی هایی را از خود نشان می دهند و با والدین به جر و بحث های گاه و بی گاه می پردازند یا خصمانه و با پرخاشگری رفتار می کنند، اما اگر چنین رفتارهایی بیشتر اوقات وجود داشته باشد ممکن است دچار اختلال نافرمانی مقابله ای یا ODD شده باشند که این امر به مشکلات خانوادگی و تحصیلی در کودک یا نوجوان منجر می شود.

امروزه این اختلال بین نوجوانان و کودکان فراگیر شده است و والدینی که نگران درگیر شدن فرزندانشان در مدرسه و دیگر محیط‌ های اجتماعی هستند، برای رفع آن به دنبال راه حل‌ های مناسب و درمان آن می‌ گردند. در این مقاله نشانه ها و علائم اختلال نافرمانی مقابله ای، علت های اختلال نافرمانی مقابله ای، درمان اختلال نافرمانی مقابله ای ارائه شده است.

نشانه های اختلال نافرمانی مقابله ای

اولین نشانه های کودکان و نوجوانانی که اختلال نافرمانی مقابله ای دارند، معمولا در سال های پیش از دبستان ظاهر می شود. پسرها بیشتر از دختران به این اختلال دچار می شوند، علایم و نشانه های اختلال نافرمانی مقابله ای عبارتند از:

اغلب پرخاشگری می کنند و با کوچکترین تلنگری از کوره در می روند.

اغلب لجبازی می کنند.

اغلب با بزرگتران بحث می کنند.

اغلب فعالانه افراد را به مبارزه می طلبد.

اعلب از درخواست ها یا اوامر بزرگسالان سرپیچی می کند.

اغلب عمدا افراد را آزار می دهد.

اغلب دیگران را به خاطر اشتباهات یا بد رفتاری هایش مقصر می داند و آن ها را سرزنش می کند.

اغلب زود رنج است یا به سادگی توسط دیگران آزرده می شود.

اغلب ناراحت یا بی میل است.

اغلب جنگ جو، کینه توز و انتقام جو است.

این رفتارهای مقابله ای در دو برهه از رشد کودک و نوجوان، بین سنین 18 تا 24 ماهگی و دیگری در ابتدای نوجوانی برای برقراری خود مختاری و ایجاد هویت در دانش آموز ضروری است و نشان از استقلال طلبی در آن ها دارد، اما زمانی که این رفتارها بیش از حد باشد و باعث نارضایتی و تخریب عملکرد کودک یا نوجوان شود، اختلال ODD به حساب می آید.

والدین به جای انکار و یا سرپوش گذاشتن بر این رفتارها از همان دوران کودکی این اختلال را لجبازی ساده و طبیعی ندانند و مداخلات روانشناختی لازم را برای جلوگیری از تبدیل شدن این اختلال به مشکلات پیچیده تر و بروز حوادث غیر قابل جبران مانند اعتیاد و ... داشته باشند.

علت های اختلال نافرمانی مقابله ای

یکی از اتفاقاتی که می تواند یک دانش آموز را از درس و مدرسه و زندگی بیندازد، با اینکه از هوش کافی برخوردار است، اما به دلیل نداشتن مشارکت با دیگران و اصرار بر حل مشکلات بدون کمک اطرافیان معمولا منزوی می شوند و پیشرفت تحصیلی نخواهند داشت و روابط اجتماعی آن ها مختل شده و احترام معلمان و دوستان خود را از دست می دهند. هنوز هیچ علت خاصی وجود ندارد که مستقیما باعث ODD شود، اما اعتقاد بر این است که این وضعیت ناشی از عوامل زیر است:

عوامل ژنتیکی

وجود نقایص در بخش هایی از مغز امکان بروز اختلالات رفتاری کودکان را فراهم می کند. همچنین عملکرد غیر طبیعی انتقال دهنده های عصبی درون مغز باعث می شود، مغز به درستی عمل نکند و این اختلال ایجاد می شود.

اگر اعضای نزدیک خانواده دارای اختلالات روانی باشند، کودکان نیز ممکن است ODD را به ارث ببرند.

عوامل محیطی

فقر

استعداد ذاتی برای ابراز وجود قاطعانه در این افراد

برخورد افراطی و لجبازی والدین جهت ثابت کردن حرف خودشان

اختلافات زناشویی بین والدین

وجود محیط زندگی پر تنش

پرخاشگری و روش های سخت گیرانه والدین

عدم توجه و محبت کافی و نادیده گرفتن کودک در خانواده 

تنبیه کودک به طور مکرر

درخواست های متناقض والدین یا عدم هماهنگی تربیتی بین والدین 

قرار گرفتن مادر باردار در معرض مواد شیمیایی مضر 

سبک های فرزندپروری سهل گیرانه

درمان اختلال نافرمانی مقابله ای

همان طور که گفته شد، اختلال نافرمانی مقابله ای نه تنها کودک و خانواده را دچار مشکل می کند و در زمان حال آنها را درگیر می کند، بلکه آینده ناخوشایندی را برای کودک و اطرافیانش رقم می زند، اختلال نافرمانی مقابله ای در اوایل کودکی شکل می گیرد. رفتارهایی مانند جر و بحث، نافرمانی و خصومت معمولا تا 6 سالگی ظاهر می شوند.

شناسایی و درمان زود هنگام این اختلال می تواند از پیدایش اختلالاتی مانند اختلال سلوک و اختلال ضد اجتماعی پیشگیری کند. روش های متنوعی برای درمان مشکلات رفتاری، شناختی و هیجانی این کودکان در طول سالیان متمادی به کار گرفته شده است، از جمله آن ها عبارتند از:

درمان شناختی رفتاری

 کودک یا نوجوان یاد می گیرد، مشکلات خود را بهتر حل کند و انگیزه ها و عصبانیت خود را می تواند کنترل کند.

خانواده درمانی

 این روش درمانی تغییراتی را در خانواده ایجاد می کند، مانند تعاملات و ارتباطات بین اعضای خانواده را بهبود می یابد.

گروه درمانی

کودک از طریق این روش درمانی می تواند، مهارت های اجتماعی و بین فردی بهتری پیدا کند.

دارودرمانی

اغلب از دارو برای درمان ODD استفاده نمی شود. دارو ها فقط در صورتی استفاده می شوند که ODD با سایر بیماری ها همراه باشد. برخی از داروهای مورد استفاده مانند داروهای محرک (برای کودکان مبتلا به بیش فعالی)، حتی داروهای ضد روان پریشی (برای کودکان با رفتارهای ODD شدید)، داروهای ضد افسردگی (برای کودکان مبتلا به افسردگی و اضطراب) است.

راهکارهایی که والدین می توانند انجام دهند، شامل موارد زیر می باشد:

• قوانین منطقی و متناسب با سن کودک تنظیم کنید.

• با انتخاب یک سبک زندگی سالم استرس های خود را مدیریت کنید.

• از معلمان و مربیان کمک بگیرید، تا با وضعیت کودکان مقابله کنید.

• رفتار مثبت نشان دهید و از آنها قدردانی کنید.

• رابطه بین والدین و فرزند خود را بهبود بخشید.

• هنگامی که کودک همکاری می کند، او را تشویق کنید.

• اگر بحث شدید تر شد، بحث را ادامه ندهید و راه درستی را در واکنش به صدای بلند فرزندتان انتخاب کنید.

راهکارهایی که معلمان می توانند انجام دهند، شامل موارد زیر است:

• به آنها زمان بیشتری بدهند تا کارشان را انجام دهند.

• بین فعالیت های کلاس درس استراحت بدهند.

• بازخورد به دانش آموزان به صورت خصوصی ارائه بدهند.

• در مورد نحوه رسیدگی به مسائل رفتاری برنامه ریزی کنید.

• قوانین کلاس درس را واضح تنظیم کنید و آنها را به طور منظم مرور کنید.

• دانش آموزان مبتلا به ODD را نزدیک به معلم بنشیند تا برای دیگران مزاحمت ایجاد نکنند.

•  آنها را به خاطر رفتار مثبت شان تحسین و تشویق کنید.

سوالات متداول

1- ✔️ نشانه ها و علائم اختلال نافرمانی مقابله ای چیست؟

✔️ نشانه های مختلفی را کودکان و یا نوجوانان ODD از خود نشان می دهند، مانند اینکه پرخاشگری می کنند یا اغلب با بزرگتران خود بحث می کنند، جهت کسب اطلاعات از سایر نشانه های ODD به متن مقاله مراجعه نمایید.

2- ✔️ علت های اختلال نافرمانی مقابله ای چیست؟

✔️ هنوز هیچ علت خاصی وجود ندارد، اما اعتقاد بر این است که این وضعیت ناشی از عوامل ژنتیکی یا فیزیولوژیکی و محیطی است که هر کدام شامل مواردی می شود که در متن مقاله به طور کامل ارائه شده است.

3- ✔️ درمان اختلال نافرمانی مقابله ای چیست؟

✔️ روش های متنوعی برای درمان مشکلات رفتاری، شناختی و هیجانی این کودکان وجود دارد مانند درمان های شناختی- رفتاری، دارودرمانی، خانواده درمانی جهت کسب اطلاعات از سایر روش ها و راهکارهای درمانی در متن مقاله ارائه شده است.