تعصب چیست

حتما تا به حال در مورد واژه تعصب شنیده اید و برخی موارد را در خود پیدا کرده اید. تعصب معمولا در خانواده ها و فرهنگ ها گسترش پیدا کرده و نسل به نسل می چرخد. به عنوان مثال، ممکن است فردی در مورد شخصی که مسیحی، مسلمان یا یهودی است، ایده های از پیش تعیین شده زیادی داشته باشد و اجازه خواهد داد که این قضاوت ها بر نحوه نگرش و رفتار او با آن افراد تاثیر بگذارد.

تعصب مخرب بوده و در بسیاری مواقع آسیب ها و عوارضی بر جای می گذارد. تعصب باعث عدم فکر کردن افراد شده و در بسیاری مواقع افراد چشم بسته و بدون منطق بر روی مسئله ای تعصب دارند. در این مقاله در مورد تعصب از حوزه روانشناسی مطالبی ارائه شده است.

تعصب چیست

تعصب غالبا یک پیش داوری یا نگرش منفی نسبت به اعضای یک گروه است. می تواند تاثیر زیادی بر نحوه رفتار و تعامل افراد با دیگران به ویژه با کسانی که در برخی موارد با هم متفاوت هستند، داشته باشد، حتی اگر در سطح ناخودآگاه باشد. ویژگی های رایج تعصب شامل داشتن احساسات منفی و داشتن باور های کلیشه ای در مورد اعضای گروه و همچنین تمایل به تبعیض علیه آنها است. در جوامع مختلف، ما اغلب شاهد تعصبات مبتنی بر ویژگی هایی مانند نژاد، جنس، مذهب، فرهنگ و غیره هستیم.

در روانشناسی به تعصب پیش داوری نیز می گویند. این شامل ساختار های اعتقادی، اطلاعات و پیش داوری علیه آن گروه است. تعصب می تواند مثبت یا منفی باشد. به عنوان مثال، طرفداران ورزشی یک تیم خاص به طور طبیعی در حمایت از تیم خود مغرضانه هستند مانند تعصب افراد استقلالی و پرسپولیسی. روانشناسان اجتماعی بیشتر به تعصب منفی و رفتارهای منفی که یک گروه از افراد بدترین آنها را در مورد گروه دیگر اعمال می کنند، علاقه مند هستند.

اما متعصبان، ایدئولوگ ها و مطلق گرایان بزرگترین آفت بشریت هستند. چه رهبران باشند و چه پیروان، متعصبان افرادی هستند که در معجون هولناک و سمی از اعتماد به نفس خود تایید می کنند که همه چیز را می دانند و دسترسی منحصر به فردی به حقایق مطلق دارند، حقایقی که آنقدر کامل هستند که باید آنها را به همه تحمیل کنند. حقایق مطلقی که متعصبان به آن چنگ می زنند ممکن است در حوزه های مختلف باشد.

افراد متعصب حرف آخر را می زنند، نیازی به بررسی شواهد بیشتر ندارند، و نیازی به تعجب یا تردید دوباره در خودشان ندارند. بنابراین تعصب یک ماده مخدر است. در جامعه این مسئله مانند کراک یا الکل است اما بدتر. افراد متعصب مانند الکلی ها که تحت تاثیر الکل رانندگی می کنند و در بسیاری مواقع برای خود و دیگران خطر دارند، زندگی می کنند. آنها فکر می کنند رانندگی کاملا خوبی دارند در حالی که یک خطر برای خود و جامعه محسوب می شوند.

انواع تعصب چیست

همانطور که گفته شد، نگرش متعصبانه می تواند بر اساس عوامل متعددی از جمله جنس، نژاد، سن، گرایش جنسی، ملیت، وضعیت اجتماعی-اقتصادی و مذهب باشد. برخی از شناخته شده ترین انواع تعصب در این جا شرح داده شده است.

1سن گرایی: مانند باور به این که شخصی برای کار کردن در یک نقش خاص یا شرکت در یک فعالیت خاص "خیلی پیر" یا "خیلی جوان" است.

2طبقه گرایی: که ممکن است شامل داشتن یک باور منفی در مورد کسی بر اساس درآمد او یا نگاه تحقیر آمیز به کسی به دلیل "فقیر" بودن یا عضوی از طبقه کارگر بودن باشد.

3هوموفوبیا: اغلب به عنوان احساس ناراحتی، ترس، بی اعتمادی یا نفرت نسبت به افرادی که اعضای جامعه LGBTQ مانند لزبین ها و افراد همجنسگرا هستند و به عنوان دگرجنسگرا شناخته نمی شوند، تعریف می شود.

4ناسیونالیسم: که شامل این باور است که منافع گروه ایالت شما مهمتر از منافع گروه های دیگر است.

5نژادپرستی: که شامل داشتن نگرش منفی نسبت به اعضای یک گروه نژادی یا قومی خاص است که ریشه در سیستم های قدرت و سرکوبگر دارند. مانند تعصب سفید پوستان نسبت به سیاه پوستان که از زمان قدیم تا به الان وجود داشته است.

6تعصب مذهبی: که شامل احساس منفی نسبت به کسی به دلیل اعتقادات مذهبی، اعمال یا ایدئولوژی های او است.

7جنسیت گرایی: که شامل داشتن کلیشه‌ ها یا باور های خاصی در مورد شخصی بر اساس جنسیت است. برای مثال رانندگی زن ها و یا کار کردن زن ها در جامعه مردانه را نمی پذیرند.

8بیگانه هراسی: که شامل دوست نداشتن یا ترس از کسی است که فرد او را خارجی یا عجیب می داند، اغلب در زمینه کشور مادری خود، برای مثال ایرانیانی که نسب به افراد افغان در کشور تعصب دارند.

علت تعصب چیست

دلایل زیادی برای به وجود آمدن تعصب در افراد وجود دارد. در بسیاری از موارد، تعصب ها مبتنی بر کلیشه ها هستند (و کلیشه ها بر اساس پیش داوری ها هستند). کلیشه یک فرض ساده درباره یک گروه بر اساس تجربیات یا باورهای قبلی است. یک کلیشه جنسیتی ممکن است این باشد که فقط دختران کوچک می توانند با اسباب بازی دخترانه بازی کنند یا فقط پسران کوچک می توانند با کامیون بازی کنند.

نمونه ‌هایی از کلیشه‌ های نژادی عبارتند از این که مثلا سیاهپوستان در بسکتبال خوب هستند یا آسیایی‌ ها در ریاضیات خوب هستند. همچنین ما غرق اطلاعات زیادی هستیم که نمی توانیم همه آن ها را به شیوه ای منطقی، روشمند و منطقی مرتب کنیم. بنابراین ما اغلب به توانایی خود در قرار دادن افراد، ایده ها و اشیا در دسته های مختلف وابسته هستیم تا جهان را ساده تر و قابل درک تر کنیم.

روانشناسی به نام گوردون آلپورت معتقد بود که برای درک دنیای اطرافمان، مرتب کردن اطلاعات در مقوله های ذهنی مهم است. آلپورت در کتاب خود با عنوان «ماهیت تعصب» توضیح داده است که ذهن انسان باید با کمک دسته ها بیندیشد. پس از تشکیل دسته ها در ذهن، آن ها مبنای تعصب هستند. ما نمی توانیم به راحتی از این فرآیند اجتناب کنیم زیرا زندگی منظم به آن بستگی دارد. توانایی دسته بندی سریع اطلاعات به ما امکان تعامل، واکنش و تصمیم گیری سریع را می دهد، اما منجر به اشتباهاتی نیز می شود.

در یک آزمایش کلاسیک، از شرکت کنندگان خواسته شد تا قد افراد نشان داده شده در عکس ها را قضاوت کنند. به آنها گفته شد که برای هر زن با یک قد خاص، یک مرد هم قد نیز وجود دارد. بنابراین برای تعیین قد نباید به جنسیت فرد تکیه می کردند. اما شرکت ‌کنندگان به طور مداوم مردان را چند اینچ بلندتر از زنان ارزیابی می‌کردند. شرکت کنندگان به دلیل پیش داوری خود مبنی بر قد بلندتر بودن مردان، نتوانستند باور های طبقه بندی شده موجود خود را نادیده بگیرند و قد ها را به طور دقیق قضاوت کنند.

گاهی اوقات تعصب در واکنش به رویداد های تاریخی نیز ایجاد می شود، نمونه ای از آن، داشتن باورهای منفی و غلط علیه همه مسلمانان در نتیجه حملاتی است که در 11 سپتامبر 2001 رخ داد. این مسئله به اسلام هراسی معروف است و هنوز هم بر مسلمانان آمریکایی تاثیر منفی می گذارد.

یک مطالعه در سال 2018 با کودکان 3 تا 9 ساله نشان داد که اگر والدین حتی یک تعصب قومی ظریف داشته باشند، این پیش بینی می کند که فرزندانشان بدون توجه به سبک فرزندپروری، آن تعصب را درونی می کنند. مطالعه دیگری در سال 2018 نتایج مشابهی را نشان داد، این مورد شامل نوجوانانی بود که 13 یا 16 سال داشتند و آن ها دریافتند که نگرش همسالان آنها بر سطح تعصب فردی شرکت کنندگان تاثیر می گذارد.

مردم دیدگاه های تعصب آمیزی دارند زیرا با صحبت کردن و نادیده گرفتن دیدگاه های منفی نسبت به گروه دیگر به طرق مختلف احساس برتری می کنند. یافته های تحقیقی نشان می دهند که افراد متعصب وقتی عزت نفس آنها زیر سوال می رود، در مورد گروه هایی که از آنها خوششان نمی آید به طور منفی صحبت می کنند، تا به افزایش عزت نفس آنها کمک می کند.

تاثیر تعصب چیست

همانطور که مطرح شد برخی تعصب ها غیر سازنده نبوده و آثار ویرانگری بر جای نمی گذارد. اما عموما زمانی که تعصب بدون فکر وجود داشته باشد، می تواند افراد و جوامع را به طرق مختلف تحت تاثیر قرار دهد که در اینجا برخی موارد آن توضیح داده شده است.

خطر برای سلامتی

مطالعات وجود تعصب را با سلامت جسمانی ضعیف تر، چه به طور مستقیم و چه غیر مستقیم، مرتبط کرده اند. نمونه هایی از تاثیرات مستقیم، زندگی در یک محیط ناسالم و دسترسی محدود به منابع بهداشتی در نتیجه تعصب برخی افراد است. تاثیرات غیرمستقیم شامل استرس ناشی از تعصب و تغییر رفتارهای درست و سالم است.

سایر بخش های پژوهش، تعصب را با کاهش سلامت روان مرتبط می دانند، هم از نظر هویت قومی و هم از نظر احساس امید. عضویت در گروهی که پیش داوری های واقعی یا درک شده را تجربه می کنند، هم از نظر جسمی و هم از نظر روانی می تواند بر سلامت تاثیر بگذارد.

افزایش تبعیض

تعصبات ها نه تنها منجر به باورهای نادرست می شوند، بلکه می توانند منجر به تبعیض نیز شوند. آنها می توانند بر توانایی فردی که در تلاش برای یافتن شغل، مسکن و موارد دیگر است و مورد تبعیض قرار می گیرد، تاثیر بگذارند. حتی ممکن است منجر به خشونت شود. مطالعات نشان می دهند که تبعیض می تواند بر سلامتی نیز تأثیر منفی بگذارد. این به این دلیل است که فردی که مورد تبعیض قرار می‌ گیرد ممکن است شرایط زندگی بدتر، عدم دسترسی به مراقبت های بهداشتی با کیفیت و افزایش سطح استرس داشته باشد. تحقیقات حتی نشان داده است که تبعیض می تواند بر سلامت شریک زندگی فرد تاثیر بگذارد، خطر ابتلا به افسردگی را در آنها افزایش دهد و فشار بیشتری بر رابطه وارد کند.

کاهش چند فرهنگی

یکی از تاثیرات دیگر تعصب به خصوص تعصب های نژادی بر مهاجرت افراد است. اگر سطح بالایی از تعصب علیه یک گروه مهاجر خاص وجود داشته باشد، سیاست مهاجرت احتمالا منعکس کننده آن تعصبات است که به طور بالقوه مهاجرت را برای اعضای آن گروه دشوارتر می کند.

نحوه کاهش تعصب

محققان علاوه بر بررسی دلایل بروز تعصب، راه های مختلفی را نیز برای کاهش یا حتی حذف آن بررسی کرده اند. آموزش افراد برای همدلی بیشتر با اعضای گروه های دیگر یکی از روش هایی است که موفقیت قابل توجهی از خود نشان داده است. با تصور کردن خود در موقعیت مشابه، افراد می توانند به نحوه واکنش خود فکر کنند و درک بیشتری از اعمال دیگران به دست آورند.

تکنیک های دیگری که می توانند برای کاهش تعصب مورد استفاده قرار گیرند عبارتند از جلب حمایت و آگاهی عمومی برای هنجارهای اجتماعی ضد تعصب، افزایش تماس با اعضای گروه های اجتماعی دیگر، آگاه کردن مردم از تناقضات در باورهای خودو تصویب قوانین و مقرراتی که مستلزم برخورد عادلانه و برابر با همه مردم است. از خودتان بپرسید که چرا تعصب خاص نسبت به موضوعی دارید و آن موضوع را در ذهن خود باز کنید. فکر کردن به این واقعیت که دیگران نیز احتمالا نسبت به شما تعصب دارند و احساس می کنید که بر اساس چیزی به سادگی رنگ پوست، مذهب، جنسیت یا سن قضاوت می شوید، باعث این می شود که کمی از تعصبات خود کم کنید.

سوالات متداول

1- تعصب چیست؟

تعصب غالبا یک پیش داوری یا نگرش منفی نسبت به اعضای یک گروه است که معمولا فرد متعصب فقط عقاید خود را می پذیرد که در متن مقاله شرح داده شده است.

2- انواع تعصب چیست؟

نگرش متعصبانه می تواند بر اساس عوامل متعددی از جمله جنس، نژاد، سن، گرایش جنسی، ملیت و سایر مواردی باشد که در متن مقاله ذکر شده است.

3- علت تعصب چیست؟

دلایل زیادی برای به وجود آمدن تعصب در افراد وجود دارد از جمله خانواده و فرهنگ فرد تاثیر بسیار دارد که در متن مقاله توضیح داده شده است.