دوپامین چیست

شاید شنیده باشید که دوپامین انتقال دهنده عصبی برای "احساس خوب" است. از بسیاری جهات، دقیقا همینطور است. دوپامین به شدت با لذت و پاداش مرتبط است. البته به همین سادگی هم نیست. در واقع چیزهای بیشتری در این ماده شیمیایی پیچیده وجود دارد.

دوپامین در عملکرد عصبی و فیزیولوژیکی نقش دارد. این یک عامل کمک کننده در عملکرد حرکتی، خلق و خو و حتی تصمیم گیری ما است. همچنین با برخی از اختلالات حرکتی و روانی همراه است. سطح دوپامین باید متعادل باشد و دوپامین بالا منجر اضطراب، انرژی بیش از حد، بی خوابی و توهم شده و سطوح پایین دوپامین با مه مغزی، نوسانات خلقی و اسپاسم عضلانی مرتبط است. در این مقاله در مورد دوپامین صحبت می شود.

دوپامین چیست

دوپامین یک انتقال دهنده عصبی، یک ماده شیمیایی مغز است که پیام ها را بین سلول های عصبی (مغز و سلول های عصبی) منتقل می کند. نقش مهمی در تنظیم خلق و خو، حرکت و نحوه تجربه لذت و درد انسان دارد. دوپامین به گیرنده های روی نورون ها در نواحی مختلف مغز متصل می شود، جایی که عملکرد های مختلفی را انجام می دهد. در مراکز حرکتی مغز، دوپامین با حرکت سروکار دارد. در نواحی یادگیری مغز، دوپامین بر تمرکز و توجه تاثیر می گذارد.

یکی از نقش های دوپامین به عنوان سیستم پاداش مغز شناخته می شود. مغز دوپامین را به عنوان یک پاداش طبیعی برای رفتارهای خاص آزاد می کند. این شامل انگیزه های بیولوژیکی مانند غذا، رابطه جنسی، و تعاملات اجتماعی است. ضربه دوپامینی که پس از یک فعالیت لذت بخش دریافت می کنید به تقویت آن رفتار کمک می کند. مرکز حافظه مغز پاداش را ثبت می کند و سپس از آن به عنوان محرکی برای ایجاد انگیزه بعدی استفاده می کند.

هنگامی که عملکرد دوپامین مختل می شود، به عنوان اختلال در تنظیم کننده های عصبی شناخته می شود. بسیاری از شرایط و علائم با سطوح بالا یا پایین دوپامین مرتبط هستند. با این حال، کارشناسان مطمئن نیستند که آیا این ناشی از موارد زیر است یا خیر:

• سطوح غیر طبیعی بیش از حد یا خیلی کم انتقال دهنده عصبی تولید می شود.

• حساسیت گیرنده غیر طبیعی، به این معنی که "قفل"های روی نورون ها به درستی به دوپامین به عنوان یک "کلید" پاسخ نمی دهند.

• گیرنده های بسیار کم، به این معنی که دوپامین می تواند با نورون های کمتری تعامل داشته باشد.

• گیرنده های بسیار زیاد، به این معنی که دوپامین می تواند با نورون های بیشتری تعامل کند.

حتما بخوانید: شاد بودن

 

 

دوپامین چه کاری انجام می دهد

اعتقاد بر این است که دوپامین در بسیاری از عملکرد های مهم بدن شما نقش دارد، به ویژه آنهایی که با عملکرد ذهنی، پاسخ عاطفی و واکنش های فیزیکی سروکار دارند.

این موارد عبارتند از:

• رفتارهایی که شامل انگیزه، تنبیه و پاداش است

• عملکرد های شناختی شامل توجه، یادگیری و حافظه کاری (کوتاه مدت).

• حرکت داوطلبانه

• پردازش درد

• خواب و رویا دیدن

• تنظیم خلق و خو

در حالی که دوپامین عموما به عنوان ماده شیمیایی که شما را خوشحال می کند، شناخته می شود، اما در درجه اول این کار را به روش هایی انجام می دهد که شامل پاداش و انگیزه می شود. به عنوان مثال، وقتی بستنی مورد علاقه خود را می چشید، دوپامین افزایش می یابد و باعث خوشحالی شما می شود که به شما انگیزه می دهد تا طعم دیگری را نیز خریداری کنید. حتی پیش بینی پاداش می تواند میزان فعالیت دوپامین را در مغز شما افزایش دهد.

حتما بخوانید: افسردگی شدید

نقش دوپامین در سلامت روان

مشخص کردن یک علت واحد برای اکثر اختلالات و چالش های سلامت روان دشوار است. اما آن ها اغلب با مقدار زیاد یا خیلی کم دوپامین در بخش های مختلف مغز مرتبط هستند. موارد زیر چند نمونه مثال برای نقش دوپامین در سلامت روان هستند.

اسکیزوفرنی

دهه ها پیش، محققان بر این باور بودند که علائم اسکیزوفرنی ناشی از یک سیستم دوپامین بیش فعال است. اکنون می دانیم که برخی از آنها به دلیل وجود بیش از حد این ماده شیمیایی در بخش های خاصی از مغز است. این شامل توهم و هذیان است. فقدان آن در قسمت های دیگر می تواند نشانه های مختلفی مانند بی انگیزگی و بی میلی را ایجاد کند.

بیش فعالی

هیچ کس به طور قطع نمی داند که چه چیزی باعث اختلال بیش فعالی کمبود توجه (ADHD) می شود. برخی تحقیقات نشان می دهد که ممکن است به دلیل کمبود دوپامین باشد. این مشکل ممکن است به دلیل ژن های شما باشد. داروی بیش فعالی یعنی متیل فنیدات (ریتالین) با افزایش دوپامین عمل می کند.

سوء مصرف مواد مخدر و اعتیاد

داروهایی مانند کوکائین می توانند باعث افزایش سریع و زیاد دوپامین در مغز شما شوند. این سیستم پاداش طبیعی شما را تا حد زیادی ارضا می کند. اما مصرف مکرر مواد مخدر نیز آستانه این نوع لذت را بالا می برد. این بدان معناست که برای رسیدن به همان اوج باید بیشتر مصرف کنید. در همین حال، دارو ها باعث می شوند که بدن شما کمتر قادر به تولید دوپامین به طور طبیعی باشد. هنگامی که هوشیار هستید، این منجر به پایین آمدن خلق می شود.

اختلال افسردگی اساسی

فعالیت کم دوپامین در برخی از علائم افسردگی اساسی، از جمله عدم علاقه و انگیزه نقش دارد. اعتقاد بر این است که انتقال دهنده های عصبی سروتونین و نوراپی نفرین نیز در افسردگی بالینی دخیل هستند و داروهای ضد افسردگی معمولا این دو انتقال دهنده عصبی را به جای دوپامین هدف قرار می دهند.

اختلال دوقطبی

فعالیت دوپامین بالا و پایین در اختلال دوقطبی تئوری شده است که توضیحی از دو مرحله بیماری ارائه می دهد: شیدایی (افزایش شدید) و افسردگی (افت شدید). گیرنده های دوپامین اضافی و یک شبکه فرآیند پاداش بیش فعال ممکن است زمینه ساز مرحله شیدایی این بیماری باشد. در همین حال، کاهش سطح ماده ای به نام ناقل دوپامین ممکن است به کاهش عملکرد دوپامین و افسردگی کمک کند. مشکل کلی ممکن است با تنظیم انتقال دهنده های عصبی باشد، نه صرفا بالا یا پایین بودن آن ها. گاهی اوقات علائم خاصی از اختلال دوقطبی با داروهای ضد روان پریشی درمان می شود که فعالیت دوپامین را کاهش می دهد. گاهی اوقات علائم خاصی از اختلال دوقطبی با داروهای ضد روان پریشی درمان می شود که فعالیت دوپامین را کاهش می دهد.

اختلال وسواس اجباری (OCD)

اعتقاد بر این است که دوپامین، همراه با سروتونین و گلوتامات، در اختلال وسواس جبری نقش دارد. در این اختلال، افراد دچار وسواس (افکار یا تصاویر مزاحم که باعث پریشانی عاطفی قابل توجهی می شوند) و اجبار (رفتاری که کسی برای کاهش وسواس ناراحت کننده انجام می دهد) می شود. وسواس جبری ممکن است شامل کاهش فعالیت گیرنده دوپامین و همچنین افزایش فعالیت دوپامین در برخی از نواحی مغز باشد. بیشتر درمان های دارویی برای OCD شامل داروهای ضد افسردگی هستند که عملکرد سروتونین را تغییر می دهند اما دوپامین را تغییر نمی دهند.

نقش دوپامین در سایر بیماری ها

دوپامین همچنین در بیماری هایی که به سلامت روان مرتبط نیستند، نقش دارد. یکی از این بیماری ها پارکینسون است. دیگری چاقی است که انجمن پزشکی آمریکا در سال 2013 آن را به عنوان یک بیماری طبقه بندی کرد:

• بیماری پارکینسون: دوپامین نورون های مغز را قادر می سازد تا ارتباط برقرار کرده و حرکت را کنترل کنند. در پارکینسون، یک نوع نورون به طور پیوسته تحلیل می رود. دیگر سیگنالی برای ارسال ندارد، بنابراین بدن شما دوپامین کمتری تولید می کند. عدم تعادل شیمیایی باعث علائم فیزیکی می شود. اینها شامل لرزش، سفتی، کندی حرکت خود به خود، تعادل ضعیف و هماهنگی ضعیف است. پزشکان این علائم را با داروهایی درمان می کنند که سطح این ماده شیمیایی را افزایش می دهد.

• چاقی: در بیشتر مواقع، اگر کالری بیشتری نسبت به کالری که می سوزانید دریافت کنید، وزن اضافه خواهید کرد. پس چرا افراد چاق نمی توانند کمتر غذا بخورند و لاغر شوند؟ پاسخ به این سادگی نیست آنها ممکن است با موانعی روبرو شوند که دیگران با آن مواجه نیستند. آنها ممکن است با سیستم های پاداش طبیعی خود مشکل داشته باشند. این می تواند بر مقدار غذایی که آن ها قبل از احساس سیری می خورند تاثیر بگذارد. مطالعات تصویربرداری نشان می دهد که در افراد مبتلا به این بیماری، بدن ممکن است به اندازه کافی دوپامین و یک هورمون احساس خوب دیگر، مثل سروتونین، ترشح نکند.

• فیبرومیالژیا: می تواند شامل حساسیت مفرط به سیگنال های درد، نور، سر و صدا، عطرها، دما و گاهی اوقات برخی غذاها باشد. تحقیقات ارتباطی با فعالیت کم دوپامین را نشان می دهد علائم فیبرومیالژیا که ممکن است با کمبود دوپامین مرتبط باشد عبارتند از: اسپاسم عضلانی، اختلال عملکرد شناختی، سندرم پاهای بی قرار، مشکلات خواب، اضطراب، افسردگی، نوسانات خلقی و مشکلات بلع. فیبرومیالژیا معمولا با داروهایی که مستقیما بر دوپامین تاثیر می گذارند درمان نمی شود، زیرا درمان بیشتر روی سروتونین و نوراپی نفرین متمرکز است.

تاثیر دوپامین بر شادی افراد

دوپامین به عنوان هورمون "احساس خوب" شناخته می شود. به شما حس لذت می دهد. همچنین به شما انگیزه می دهد تا زمانی که احساس لذت می کنید کاری انجام دهید. دوپامین بخشی از سیستم پاداش شما است. این سیستم از نقطه نظر تکاملی طراحی شده است تا به شما پاداش دهد وقتی کارهایی را که برای زنده ماندن باید انجام دهید یعنی خوردن، نوشیدن، رقابت برای زنده ماندن و تولید مثل.

به عنوان انسان، مغز ما به سختی به دنبال رفتارهایی است که دوپامین را در سیستم پاداش ما آزاد می کند. وقتی کاری لذت بخش انجام می دهید، مغز شما مقدار زیادی دوپامین آزاد می کند. شما احساس خوبی دارید و بیشتر به دنبال این احساس هستید. به همین دلیل است که غذاهای ناسالم و شکر بسیار اعتیاد آور هستند. آنها باعث آزاد شدن مقدار زیادی دوپامین در مغز شما می شوند که به شما این احساس را می دهد که در بالای ابر ها هستید و می خواهید آن تجربه را تکرار کنید.

حتما بخوانید: بی انگیزه بودن

راه های افزایش دوپامین چیست

سطوح دوپامین را می توان بدون دارو افزایش یا متعادل کرد. خوردن غذاهای خاص، درگیر شدن در سرگرمی های آرامش بخش و خواب کافی تنها چند راه برای بهبود دوپامین شما هستند. در اینجا برخی راه های افزایش دوپامین در بدن مطرح شده است.

تغذیه

کمبودهای تغذیه ای با تغییر تولید دوپامین مرتبط است. بدن برای ساختن دوپامین به دریافت کافی آهن، نیاسین، فولات و ویتامین B6 نیاز دارد. اسیدهای آمینه نیز با سطوح بهتر دوپامین مرتبط هستند. به عنوان مثال، تیروزین با بهبود در دسترس بودن دوپامین و عملکرد شناختی مرتبط است. اسیدهای آمینه در غذاهای غنی از پروتئین یافت می شوند، مانند:

• گوشت گاو

• لبنیات

• تخم مرغ

• حبوبات

• سویا

• بوقلمون

تحقیقات همچنین نشان می دهد که چندین میوه و سبزیجات باعث بهبود فعالیت دوپامین می شوند. این موارد عبارتند از:

• سیب

• آووکادو

• موز

• لوبیا

• بادمجان

• اسفناج

• گوجه فرنگی

تمرین ریلکسیشن

یافتن راه هایی برای کسب آرامش و غلبه بر استرس نیز به بهبود سطح دوپامین کمک می کند. کارهایی که می توانید برای افزایش دوپامین انجام دهید عبارتند از:

• ورزش

• مراقبه

• ماساژ

• بازی با حیوان خانگی

• کتاب خواندن

• یوگا

• قدم زدن در طبیعت

خواب

خواب کافی نیز برای اطمینان از داشتن دوپامین کافی مهم است. مطالعات کمبود خواب را با سطوح پایین تر فعالیت دوپامین مرتبط می کند. محققان از اسکن PET برای نظارت بر فعالیت دوپامین در نواحی مختلف مغز استفاده کردند. نشان داده شد که کمبود خواب باعث کاهش سیگنال دهی دوپامین در نواحی مغز مرتبط با هوشیاری می شود. در مطالعات حیوانی، کمبود دوپامین ناشی از محرومیت از خواب باعث تغییرات شیمیایی مغزی دیگری شد که با اعتیاد مرتبط است.

حتما بخوانید: اختلال خواب

 

 

سوالات متداول

1- دوپامین چیست؟

دوپامین یک انتقال دهنده عصبی، یک ماده شیمیایی مغز است که پیام ها را بین سلول های عصبی منتقل می کند که در متن مقاله شرح داده شده است.

2- دوپامین چه کاری انجام می دهد؟

اعتقاد بر این است که دوپامین در بسیاری از عملکرد های مهم بدن شما نقش دارد که در متن مقاله توضیح داده شده است.

3- نقش دوپامین در سلامت روان چیست؟

بسیاری از اختلالات روانی با مقدار زیاد یا خیلی کم دوپامین در بخش های مختلف مغز مرتبط هستند که در متن مقاله شرح داده شده است.