هنگامی که نوزادی متولد می شود ، بسیار بی دفاع و آسیب پذیر است . او هیج گونه توانایی ای برای مواظبت از خود ندارد اما در چنین شرایطی برخی از بازتاب ها و رفلکس ها می توانند به او کمک کنند تا بهتر با محیط سازگار شود .
رفتارهایی که در نتیجه این رفلکس ها اتفاق می افتند کاملا غیر ارادی هستند . به عنوان مثال وقتی انگشت خود را درون دهان نوزاد می گذارید ، او به این فکر نمی کند که چه کاری انجام دهد ، بلکه سریعا رفلکس مکیدن در او فعال می شود و به صورت غیر ارادی شروع به مکیدن می کند .
نوزاد با بازتاب های متنوع و زیادی متولد می شود که بعضی از آن ها در عرض چند هفته ناپدید می شوند اما بعضی دیگر تا ماه ها ، سال ها و حتی تا آخر عمر باقی می مانند . به عنوان مثال کودک تازه متولد شده در مواجهه با نور شدید چشم هایش را می بندد . این رفتار که در بزرگسالان هم دیده می شود ، نوعی از بازتاب های غیر ارادی است که تا آخر عمر هم ادامه می یابد و به آن بازتاب پلک زدن می گویند .
اما این نکته اهمیت دارد که هر کدام از بازتاب ها در زمان مخصوص به خود ظاهر شوند و در زمان طبیعی خود ناپدید شوند . اگر این رفلکس ها بیش از زمان مقرر باقی بمانند یا زودتر از بین بروند ، می توانند نشان دهنده انواع مشکلات مغزی و عصبی باشند . بنابراین مهم است که این رفلکس ها را بشناسید و با انواع آنها و بازه زمانی مخصوص هر کدام آشنا شوید .
6 رفلکس مهم و اولیه نوزاد
به طور کلی نوزادان یک سری رفتار ها را به صورت غریزی انجام می دهند که به زنده ماندن و بقای آن ها کمک می کند ، که به این رفتار ها بازتاب یا رفلکس می گویند . به محض تولد نوزاد می توانید انواع بازتاب ها را در او مشاهده کنید ، اگرچه ممکن است نام آن ها را ندانید . در ادامه لیستی از این رفلکس ها ارائه می شود ، تا بتوانید تمامی رفتار های نوزاد خود را در میان آن ها جستجو کنید و با انواع آن ها آشنا شوید .
بازتاب مکیدن
بازتابی که بلافاصله بعد از تولد نوزاد مشاهده خواهید کرد ، این است که آن ها می خواهند هر شی ای که در دهانشان قرار می گیرد را به صورت موزون بمکند . نوزاد از هنگامی که یک جنین 14 هفته ای در رحم مادرش بوده ، تمرین مکیدن را شروع کرده است . اگر در این دوره آزمایش سونوگرافی را انجام داده باشید ، احتمالا او را درحالیکه انگشت شستش را در دهان گذاشته و می مکد ، دیده اید .
این بازتاب علاوه بر اینکه می تواند در غذا خوردن به او کمک کند ، تنفس او را نیز هماهنگ می کند . زمانی که نوزاد به حدود سن دو ماهگی می رسد ، یاد می گیرد که این بازتاب را کنترل کند و از این به بعد مکیدن های او ارادی و با خواست خودش خواهد بود .
بازتاب گونه
نوزاد از لحظه تولد به دنبال نیاز اصلی خود یعنی غذا خواهد بود و به کمک این بازتاب می تواند منبع غذایی خود را پیدا کند . اگر می خواهید این بازتاب را در فرزند تازه متولد شده خود ببینید ، کافی است با انگشتتان گونه او را لمس کنید ، خواهید دید که سرش را به سمت انگشت شما می چرخاند و رفلکس مکیدن را انجام می دهد . این رفلکس مخصوصا برای نوزادانی مفید است که از شیر خشک تغذیه نمی کنند و منبع غذایی شان شیر مادر است . زیرا از این طریق می توانند پستان مادر خود را پیدا کنند و در دهان خود قرار دهند .
نوزادان در ابتدا با مهارت خیلی بالایی این کار را انجام نمی دهند و از هر چند بار تلاش برای یافتن پستان ، تنها یک بار موفق می شوند، اما پس از سه هفتگی مهارت لازم را کسب می کند و با موفقیت منبع غذا را پیدا می کنند . در 4 ماهگی نیز این بازتاب به طور کامل محو می شود زیرا کودک دیگر نیازی به آن ندارد .
بازتاب چنگ زدن
اگر انگشت خود را در کف دست یک نوزاد تازه متولد شده قرار دهید ، می بینید که انگشتانش را خیلی محکم به دور انگشت شما حلقه می کند . رفلکس چنگ زدن به حدی قدرت دارد که اگر انگشتتان را در کف دست نوزاد قرار دهید ، به دشواری می توانید آن را از چنگ او خارج کنید . این بازتاب به طور معمول در حدود 5 یا 6 ماهگی از بین می رود .
بازتاب قدم زدن
نوزادتان را به حالت ایستاده نگه دارید در حالیکه زیر بغل او را گرفته اید ( مراقب باشید که سر او را نیز نگه دارید ) ، اجازه دهید کف پاهایش سطح زمین را لمس کند ، خواهید دید که او در عالم خیال خود شروع به قدم زدن می کند و پاهایش را شبیه به حالت راه رفتن ، حرکت می دهد .
این رفلکس در حدود 2 تا 5 ماهگی ناپدید می شود اما این به معنی از بین رفتن کامل آن نیست ، بلکه هنگامی که کودک در 1 سالگی شروع به راه رفتن می کند ، در واقع از چیزی که از این رفلکس در حافظه اش مانده است ، استفاده می کند .
بازتاب مورو
به نظر می رسد که در گذشته و در زندگی های اجدادمان این بازتاب در زنده ماندن کودک نقش اساسی داشته است . کودک در دوران بارداری مادر و در 28 امین هفته بارداری ، به تمرین این مهارت می پردازد . پس از تولد ، این بازتاب در 1 ماهگی به اوج می رسد و در 2 ماهگی شروع به ناپدید شدن می کند .
بازتاب مورو که با نام بازتاب وحشت نیز شناخته می شود ، زمانی اتفاق می افتد که چیزی باعث ترس کودک شود ، که معمولا شامل سه مورد تغییر ناگهانی در وضعیت سر نوزاد ، یک تغییر دمای ناگهانی و یا یک صدای وحشتناک می شود . در صورتی که به دلیل یکی از موارد ذکر شده نوزاد دچار وحشت شود ، پاها و دستان خود را می کشد و سپس آنها را جمع می کند و دستان خود را مشت می کند ، شبیه به حالتی که انگار می خواهد کسی را در آغوش بگیرد .
بازتاب بابینسکی
رفلکس بابینسکی یا کف پا ، از همان بدو تولد در نوزاد وجود دارد و برای مشاهده آن می توانید با یک شی صاف کف پای نوزاد بکشید ، در چنین شرایطی او انگشت های پایش را به سمت بیرون خم می کند . این رفلکس تا حدود 1 تا 2 سالگی کودک قابل مشاهده است و پس از آن تغییراتی می کند ، یعنی از دو سالگی تا آخر عمر در صورت لمس کف پا ، انگشتان به سمت داخل پا خم می شوند .
خطرات ماندگاری رفلکس ها در بزرگسالی
در ایده آل ترین حالت ، رفلکس های ابتدایی باید در سنین مقرر به وجود بیایند و در حدود سنین تعیین شده از بین بروند . اما اگر همه چیز طبق برنامه پیش نرود و این رفلکس ها ادامه دار شوند ، با یکی از دو حالت زیر رو به رو خواهیم بود و آسیب های احتمالی هر کدام از این حالت ها را بیان کرده ایم .
باقی ماندن رفلکس هایی که باید حذف شوند : به طور کلی با رشد سیستم عصبی و مغز کودک ، رفلکس های ابتدایی یکی پس از دیگری ناپدید می شوند ، اما در صورتی که این اتفاق نیفتد بیشترین آسیب در زمینه حرکتی و شناختی کودک خواهد بود . کودک در زمینه دویدن ، دوچرخه سواری ، شنا کردن و دیگر فعالیت های حرکتی با مشکل مواجه خواهد شد . در زمینه شناختی نیز در توجه و تمرکز دچار اختلال خواهند شد و انواع نشانه های بیش فعالی را برور خواهند داد .
ظاهر شدن دوباره رفلکس هایی که حذف شده بودند : رفلکس های ابتدایی و بدوی ممکن است به درستی در زمان تعیین شده ، حذف شوند اما نباید احتمال بازگشت آن ها را در سنین بزرگسالی نادیده گرفت . بازگشت رفلکس ها در بزرگسالی معمولا نشانه ای از یک بیماری عصبی است .
مطالعات نشان داده اند که افرادی که به زوال عقل مبتلا می شوند ، رفلکس کف پایشان دقیقا مشابه نوزادان است . علاوه بر این ، تحقیقاتی در رابطه با افرادی که در سنین پیری بازتاب مکیدن را نشان می دهند ، صورت گرفت . نتایج این تحقیقات نشان داد که این افراد بیشتر در معرض خطر اختلالات غذا خوردن و ذات الریه هستند .
کلام آخر
بازتاب ها رفتار هایی هستند که وجودشان برای کودک ضروری است و می توانند به رشد و بقای او کمک کنند . این بازتاب ها انواعی دارند که مکیدن ، چنگ زدن ، راه رفتن و غیره مثال هایی از آن ها هستند که عموما در هفته ها یا ماه های اول از بین می روند ، زیرا کودک اعمالش ارادی می شود و دیگر نیازی به آنها نخواهد داشت .
نکته قابل توجه در رابطه با رفلکس های بدوی ، از بین رفتن آن ها در سنین نوزادی و کودکی ، و عدم بازگشت آنها در سنین بزرگسالی است . در صورتی که این فرایند به درستی انجام نشود و این رفلکس ها در بزرگسالی افراد هم وجود داشته باشند ، می توانند منجر به انواع مشکلات حرکتی ، دقت و تمرکز ، زوال عقل و غیره شوند .
سوالات متداول
1- ✔️ بازتاب مورو چیست ؟
✔️ بازتاب یا رفلکس مورو یکی از بازتاب هایی است که برای زنده ماندن کوک به او کمک می کند و در زمان وحشت نوزاد اتفاق می افتد ، علائم بدنی و توضیحات کامل در رابطه با این رفلکس در متن مقاله بیان شده است .
2- ✔️ بازتاب بابینسکی چیست ؟
✔️ بازتاب بابینسکی به واکنش کودک در صورت تماس شیی بر کف پایش اشاره دارد و چگونگی این واکنش در مقاله بیان شده است .
3- ✔️ آیا ماندگاری رفلکس ها می تواند خطرناک باشد ؟
✔️ بله درصورتی که رفلکس ها در موعد مقرر از بین نروند می توانند آسیب های شدید شناختی و حرکتی به کودک وارد کنند که این آسیب ها در متن مقاله توضیح داده شده اند .
