افسردگی یکی از اختلالاتی است که شیوع زیادی در میان مردم دنیا دارد و همه ساله بسیاری از افراد به این بیماری مبتلا می شوند. از آنجایی که افسردگی، علائم به شدت آزار دهنده ای داشته و با خطر خودکشی همراه است؛ به یکی از نگرانی های عمده متخصصان سلامت روان و خانواده ها تبدیل شده است.
اولین گام برای درمان یک اختلال و کمک به فرد بیمار، تشخیص صحیح است. روانشناسان و روانپزشکان برای بررسی و تشخیص افسردگی مراجعان خود، از انواع تست های افسردگی معتبر استفاده می کنند که یکی از آن ها، تست افسردگی همیلتون است.
برای آشنایی بیشتر شما با یکی از آزمون های معتبر افسردگی و چگونگی کارکرد آن، در این مقاله تست افسردگی همیلتون را به شما معرفی کرده ایم. پس از آن، در رابطه با سوالات تست همیلتون و نحوه نمره گذاری و تفسیر این پرسشنامه نکاتی را در اختیارتان قرار داده ایم.
تست افسردگی همیلتون چیست
تست افسردگی همیلتون که اغلب با عناوین مخفف انگلیسی (HDRS)، (HRSD) یا (Ham-D) معرفی می شود؛ در اواخر دهه 1950 توسط یک روانپزشک به نام ماکس همیلتون (Max Hamilton) و در دانشگاه لیدز (Leeds) طراحی شد.
در ابتدا از این پرسشنامه در آزمایشاتی استفاده می شد که هدفشان ارزیابی میزان اثربخشی دارو های ضد افسردگی بود و تا بیش از 40 سال، این پرسشنامه را استانداردی طلایی می دانستند. تست افسردگی همیلتون برای بزرگسالان طراحی شده و شدت افسردگی آنان را مورد ارزیابی قرار می دهد.
آیتم هایی مانند خلق و خو، احساس گناه، افکار خودکشی، بی خوابی، تحریک پذیری، اضطراب، کاهش وزن و علائم جسمانی که همگی جزو معیار ها و ملاک های اصلی افسردگی هستند در پرسشنامه همیلتون مورد سنجش قرار می گیرند.
با وجود این که تست همیلتون تقریبا تمامی علائم افسردگی را تحت پوشش قرار می دهد، در دهه 1990 مورد انتقاد متخصصان سلامت روان قرار گرفت. این انتقاد به دلیل تاکید بیش از حد پرسشنامه همیلتون بر مقیاس بی خوابی بود. به این صورت که نتایج تست همیلتون در آزمایش دارو های افسردگی، بیشتر از دارو هایی حمایت می کرد که مشکل بی خوابی بیمار را برطرف می کردند؛ حال آنکه گاهی این دارو ها باعث افزایش افکار خودکشی در بیماران افسرده می شدند.
در نهایت امروزه با توجه به اصلاحاتی که بر روی تست افسردگی همیلتون انجام گرفته، این پرسشنامه همچنان در مراکز مشاوره و درمان اختلالات، توسط روانشناسان و متخصصان با تجربه و ماهر اجرا می شود. مدت زمان پاسخگویی به سوالات پرسشنامه همیلتون نیز در حدود 15 تا 20 دقیقه است.
سوالات تست افسردگی همیلتون
تست افسردگی همیلتون که امروزه به طور گسترده مورد استفاده درمانگران قرار می گیرد، به دو صورت چک لیست 17 سوالی و 21 سوالی موجود است. در پرسشنامه 21 سوالی، 17 مورد اول شدت علائم افسردگی را اندازه گیری می کنند و 4 مورد آخر نیز عوامل دیگری را می سنجند که اگرچه جزو ملاک های اصلی افسردگی نیستند اما می توانند با آن مرتبط باشند؛ مانند هذیان یا وسواس فکری-عملی.
برای روشن تر شدن موضوع، در این بخش از مقاله سوالات تست افسردگی همیلتون را به تفکیک برایتان توضیح می دهیم.
خلق افسرده (غم، ناامیدی، درماندگی و بی ارزشی)
سوال اول این تست روانشناسی افسردگی، مخصوص خلق و خوی بیمار است. در پاسخ به این سوال، 5 گزینه در پرسشنامه وجود دارد که درمانگر باید یکی از آن ها را بسته به شرایط بیمار انتخاب کند. گزینه های مرتبط با این آیتم عبارتند از:
0. مشاهده نمی شود.
1. حالات عاطفی وی تنها در صورتی مشخص می شود که مورد سوال قرار گیرد.
2. حالات عاطفی هنگام بیان مطالب به طور ناگهانی ظاهر می شود.
3. حالات عاطفی خود را نه تنها از طریق بیان این حالات نشان می دهد بلکه حرکات صورت، طرز رفتار، حالت صدا و تمایل به گریستن نیز بیانگر عواطف است.
4. احساسات و عواطف خود را در شکل بیانی و غیر بیانی به طور صریح به نمایش می گذارد.
تکمیل این پرسشنامه نیاز به دقت و مهارت بالای مصاحبه گر دارد. زیرا او باید در تمام طول مصاحبه به بیمار توجه کافی داشته باشد و بر اساس پاسخ های مراجع و مشاهدات خود، گزینه مناسب را انتخاب کرده و امتیاز صحیح را برای هر سوال ثبت کند.
احساس گناه و تقصیر
افرادی که از افسردگی رنج می برند، عموما خود را در بسیاری از موارد مقصر دانسته و مرتبا احساس گناه می کنند. برای سنجش میزان احساس گناه و تقصیر در بیمار، مصاحبه گر باید یکی از 5 مورد زیر را انتخاب کند:
0. مشاهده نمی شود.
1. خود را مقصر و گناهکار می داند و فکر می کند به دیگران آسیب و زیان وارد کرده است.
2. افکار تقصیر و گناه، یادآوری خطاها و اشتباهات گذشته واعمالی که (از نظر شخص) قابل محکومیت است.
3. معتقد است بیماری کنونی وی نوعی تنبیه و کیفر خطاهای گذشته است، وجود افکار هذیانی.
4. شنیدن صداهای محکوم کننده و متهم کننده، وجود توهمات بینایی خطرناک و تهدید کننده.
تمایلات خودکشی
افکار و تمایلات خودکشی یکی از علائمی است که در افراد افسرده به درجات مختلف وجود دارد و مصاحبه گر باید با توجه به شواهد، یکی از 5 گزینه مربوط به این آیتم را انتخاب کند.
0. مشاهده نمی شود.
1. عقیده به این که "زندگی ارزش زنده ماندن را ندارد".
2. تمایل به نیستی و نابودی، تمامی افکار مرگ آور را به طریقی به خود مربوط می داند.
3. دارای افکار یا حرکاتی است که نشان دهنده تمایل به خودکشی است.
4. کلیه اقدامات جدی خودکشی در این جا علامت گذاری می شود.
کار و فعالیت ها
این مورد، کاهش زمان و علاقه نسبت به حوزه های کاری، تفریحات یا سرگرمی ها را مورد ارزیابی قرار داده و بر اساس 5 گزینه زیر امتیاز دهی می شود:
0. اشکالی وجود ندارد.
1. از دست دادن تمایل و گرایش نسبت به فعالیت های شغلی یا تفریحی. خواه مستقیما توسط خود بیمار مطرح شود و خواه به صورت غیر مستقیم از طریق وجود حالات بی تفاوتی او برداشت شود. شک و تردید و یا عدم توانایی در تصمیم گیری نیز در این حوزه دسته بندی می شود، (ممکن است بیمار این احساس را داشته باشد که برای انجام هر کاری باید نیروی زیادی صرف کند).
2. کاهش مدت زمان فعالیت یا کاهش خلاقیت و میزان تولید.
3. بیمار به علت بیماری کنونی، فعالیت های خود را به طور کامل قطع کرده است.
علائم جسمانی معدی - روده ای
کاهش اشتها یکی از عواملی است که عموما در افراد افسرده مشاهده می شود. در این مقیاس پرسشنامه همیلتون، علائم جسمی دستگاه گوارش مورد بررسی قرار می گیرد.
0. مشاهده نمی شود.
1. از دست دادن اشتها، به این صورت که بیمار غذا می خورد اما احساس سنگینی در معده خود دارد.
2. بیمار در غذا خوردن مشکل دارد، در صورتی که تشویق یا تذکر دیگران نباشد از خوردن اجتناب می کند و یا احتیاج به ملین و دارو دارد.
کندی تفکر و رفتار
کندی تفکر و رفتار شامل کندی تفکر و بیان، کاهش چشمگیر قدرت تمرکز و کاهش فعالیت های حرکتی او می شود. برای سنجش میزان کندی تفکر و رفتار بیمار، مصاحبه گر یکی از 5 حالت زیر را انتخاب می کند:
0. تفکر و بیان عادی است.
1. کندی مختصری در گفتار وجود دارد.
2. کندی مشهود در گفتار.
3. گفتار بیمار با اشکالاتی همراه است.
4. حالت بهت زدگی.
بی خوابی در ابتدای شب
در تست افسردگی همیلتون، بی خوابی در بخش های اولیه، میانی و انتهایی خواب مورد ارزیابی قرار می گیرد. در همه این موارد، بی خوابی به عنوان یک دوره بیداری بیش از 30 دقیقه، در زمانی که قرد قصد خوابیدن دارد، تعریق می شود. بر این اساس مصاحبه گر در هر کدام از سه آیتم مربوط به بی خوابی، گزینه مناسب بیمار را انتخاب می کند.
0. اشکالی در مورد خواب ندارد.
1. در به خواب رفتن با مشکلاتی رو به رو است و از این موضوع شکایت دارد.
2. از این که هر شب هنگام خواب دچار اشکال است، شکایت دارد.
بی خوابی در نیمه های شب
0. مشکلی ندارد.
1. بیمار از تحریکات و مشکلات خواب در طول شب شکایت دارد.
2. بیداری در طول شب ادامه دارد (تعداد دفعاتی که بیمار تخت یا رختخواب را ترک می کند در این قسمت مشخص می شود مگر این که برای ادرار یا قضای حاجت باشد).
بی خوابی در اوایل صبح (بعد از نیمه شب)
0. اشکالی وجود ندارد.
1. صبح زود از خواب بیدار می شود اما دوباره به خواب می رود.
2. صبح خیلی زود از خواب بیدار می شود اما دوباره به خواب می رود.
علائم جسمانی عمومی
برخی از افرادی که به افسردگی مبتلا هستند، زمانی که به مراکز درمانی مراجعه می کنند؛ شکایت های عمده ای از درد های جسمانی و بی انرژی بودن خود دارند. مصاحبه گر بر اساس شدت دردی که توسط بیمار گزارش می شود یکی از گزینه های زیر را انتخاب می کند:
0. مشاهده نمی شود.
1. وجود خستگی و سنگینی در اندام های مختلف بدن، سر یا پشت (وجود سردرد، پشت درد و درد های عضلانی).
2. خستگی پذیری و از دست دادن توان و انرژی بدن.
کاهش و از دست دادن وزن بدن
کاهش وزن ناشی از افسردگی نباید با تغییرات وزنی که بر اثر رژیم غذایی اتفاق می افتد، اشتباه شود. مصاحبه گر بر اساس میزان وزنی که بیمار در اثر بیماری از دست داده است، یکی از سه گزینه زیر را انتخاب می کند.
0. وجود ندارد.
1. کاهش وزن احتمالی.
2. کاهش وزن مشخص (طبق گفته بیمار).
بی قراری و نا آرامی
نشانه های رفتاری خاصی که بیمار در مقابل متخصص سلامت روان از خود بروز می دهد، به او کمک می کند که گزینه مناسب را در رابطه با سطح بی قراری و نا آرامی بیمار علامت گذاری کند.
0. مشاهده نمی شود.
1. بازی با دست ها، مو ها و غیره.
2. گاز گرفتن دست ها، جویدن ناخن ها و انگشتان، کشیدن مو ها، گزیدن لب ها و غیره.
3. برخاستن و راه رفتن در حین مکالمه و گفتگو.
4. راه رفتن و قدم زدن به صورت دائم و پیوسته.
اضطراب روانی
بروز احساس تنش و تحریک پذیری از جانب بیمار می تواند نشان دهنده اضطراب روانی او باشد. نکته حایز اهمیت در مورد این مقیاس این است که این اضطراب باید بدون اساس و نامتناسب باشد. بنابراین، مصاحبه گر باید دقت لازم را داشته باشد که نگرانی های مراجع در مورد مسائل جدی زندگی مانند استرس شغلی عمده یا تنش در روابط زناشویی را جزو اضطراب های روانی به شمار نیاورد.
0. هیچ گونه اختلالی مشاهده نمی شود.
1. تنش و حالت تحریک پذیری.
2. اضطراب و اشتغال فکری در رابطه با مشکلات کوچک.
3. حالت اضطراب آشکار در بیان و در حالت چهره و سیمای ظاهری.
4. وجود ترس مشخص بی آن که سوالی مطرح شده باشد.
اضطراب جسمانی
برای انتخاب گزینه مناسب در این مقیاس، مصاحبه گر از بیمار می خواهد که آزار دهنده ترین علامت های جسمانی که در هنگام بروز اضطراب تجربه می کند را بیان کند. بر اساس شدت ناراحتی های جسمانی بیمار، مصاحبه گر یکی از موارد زیر را علامت می زند.
0. مشاهده نمی شود.
1. نامشخص است (وجود علائم معدی - روده ای، خشکی دهان، اختلالات گوارشی، اسهال، کولیک و غیره).
2. اضطراب جسمانی در حد متوسط.
3. اضطراب جسمانی شدید و حاد (مشکلات قلبی - عروقی، طپش قلب، سردرد و غیره).
4. ابتلای خطرناک به ناتوانی های کارکردی (تنفسی، طپش قلب، تکرر و افزایش دفعایت ادرار و غیره).
علائم جنسی و تناسلی
این مقیاس تست همیلتون، از دست دادن میل جنسی و یا اختلال در عادت ماهانه را مورد بررسی قرار می دهد که از ملاک های افسردگی محسوب می شوند. بر اساس شدت علائم، یکی از سه گزینه زیر توسط مصاحبه گر انتخاب می شود:
0. مشاهده نمی شود.
1. خفیف است.
2. شدید است.
بصیرت و آگاهی
یکی از مهم ترین مسائلی که باید در جلسه مشاوره و درمان مورد توجه قرار گیرد، میزان اشراف بیمار به وضعیت فعلی اش می باشد. گزینه های زیر میزان آگاهی و بصیرت فرد نسبت به بیماریش را مشخص می کنند.
0. می پذیرد که افسرده و بیمار است.
1. می پذیرد که بیمار است اما آن را به تغذیه، آب و هوا، فعالیت و کار بیش از حد، ویروس، خستگی و اشتغال زیاد و در نتیجه نیاز به استراحت و غیره نسبت می دهد.
2. بیماری خود را انکار می کند.
نوسان بیماری در طی روز
برای ارزیابی شدت افسردگی فرد، لازم است که نوسانات بیماری در طول روز مورد ارزیابی قرار گیرد. برای این منظور مصاحبه گر، باید مناسب ترین گزینه را که به خوبی نمایانگر میزان نوسانات بیماری مراجع در طی روز می باشد، انتخاب کند.
0. مشاهده نمی شود.
1. خفیف و اندک است.
2. قابل توجه و مهم است.
مسخ واقعیت - مسخ شخصیت
اگرچه مسخ شخصیت - مسخ واقعیت علامت بیماری افسردگی نیست اما در این آزمون مورد ارزیابی قرار می گیرد تا میزان تماس فرد افسرده با دنیای واقعی سنجیده شود. گزینه های این مقیاس بر اساس میزان شدت مسخ شخصیت - مسخ واقعیت در بیمار، نمره گذاری شده اند.
0. مشاهده نمی شود.
1. خفیف و اندک است (مثلا بیمار احساس می کند که این جهان واقعی نیست).
2. در حد متوسط است و بیمار افکار منفی گرایانه ای دارد.
3. شدید و حاد است.
4. شدت آن به حدی است که بیمار مشکلات کارکردی پیدا کرده است.
نشانه ها و علائم هذیانی
گاهی بیمارانی که از افسردگی رنج می برند، علائم و نشانه های هذیانی نیز از خود نشان می دهند. بنابراین مصاحبه گر و متخصص با تجربه بر اساس هذیان و توهمات مراجع، یکی از گزینه های زیر را انتخاب می کند.
0. مشاهده نمی شود.
1. مشکوک است.
2. وجود افکار آسیب و گزند.
3. وجود هذیان آسیب و گزند.
4. توهم
نشانه ها و علائم وسواسی
مصاحبه گر با استفاده از علائم و نشانه هایی که در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی برای وسواس جبری مطرح شده است، یکی از گزینه های زیر را انتخاب کرده و شدت وسواس را در بیمار افسرده مشخص می کند.
0. مشاهده نمی شود.
1. خفیف است.
2. شدید است.
هیپوکندری
نگرانی بی اساس مراجع در مورد وجود بیماری در بدنش یا به عبارت دیگر توهم و هذیان بیماری، با عنوان هیپنوکندری (Hypochondriasis) مشخص می شود. هر چقدر که نگرانی بیمار، شدت بیشتری داشته باشد؛ امتیاز بیشتری در این مقیاس کسب خواهد کرد.
0. مشاهده نمی شود.
1. توجه متمرکز بر بدن.
2. اشتغال فکری بیش از حد در مورد سلامتی خود.
3. شکایات مکرر و درخواست کمک.
4. وجود هذیان های جسمانی.
تفسیر نمرات پرسشنامه افسردگی همیلتون
نسخه 21 سوالی پرسشنامه افسردگی همیلتون شامل 17 سوال در مورد علائم افسردگی و 4 سوال در مورد عوامل و اختلالات دیگری است که ممکن است با افسردگی مرتبط باشند. تمامی سوالات بین 0 تا 4 امتیاز دارند و در نهایت مجموع امتیازات شدت افسردگی را در بیمار مشخص می کند.
مصاحبه گر پس از محاسبه مجموع امتیازات مراجع، بسته به این که امتیاز کلی فرد در کدام یک از 4 گروه زیر قرار بگیرد، دست به تفسیر زده و وضعیت مراجع را مشخص می نماید.
1نمرات صفر تا 7: طبیعی (عدم وجود افسردگی در مراجع)
2نمرات 8 تا 16: افسردگی خفیف
3نمرات 17 تا 23: افسردگی متوسط
4نمرات بالاتر از 24: افسردگی شدید
با توجه به این که میان دسته های بالا مرز باریکی وجود دارد و فقط اختلاف یک یا دو امتیاز در پرسشنامه، می تواند فرد را در هر کدام از 4 دسته مذکور جا به جا کند؛ احتمال خطا زیاد بوده و دقت و مهارت مصاحبه گر بسیار اهمیت دارد.
کلام آخر
پرسشنامه افسردگی همیلتون یکی از چندین آزمون معتبری است که امروزه برای سنجش میزان افسردگی افراد مورد استفاده قرار می گیرد. اگرچه این پرسشنامه ها در دسترس عموم قرار دارند و به راحتی می توانید یک نسخه از آن را در اختیار داشته باشید، اما اجرا کردن آن نیاز به مهارت و تجربه یک مصاحبه گر حاذق دارد.
سوالات متداول
1- ✔️ تست افسردگی همیلتون چیست؟
✔️ روانشناسان از انواع تست های افسردگی معتبر استفاده می کنند که یکی از آن ها، تست افسردگی همیلتون است که در متن مقاله شرح داده شده است.
2- ✔️ آیا تست افسردگی همیلتون معتبر است؟
✔️ بله تست افسردگی همیلتون یکی از معتبر ترین تست های افسردگی بوده که در متن مقاله سوالات و توضیحات آن شرح داده شده است.
3- ✔️ تفسیر پرسشنامه افسردگی همیلتون چیست؟
✔️ افراد با توجه به نمرات تست افسردگی همیلتون در 4 گروه قرار گرفته که در متن مقاله توصیحات کامل آن ارائه شده است.
