تله های زندگی

برای مشاوره طرحواره درمانی

شاید تا به حال واژه تله های زندگی به گوشتان خورده باشد، تله های زندگی که به آن طرحواره نیز می گویند، عینک هایی هستند که ما از طریق آن ها دنیای اطراف خود را مشاهده می کنیم. این تله ها از کودکی در افراد شکل گرفته و تا بزرگسالی ادامه دارد. عموم تصمیمات و انتخاب های افراد بر اساس طرحواره های سازگار و ناسازگارشان است.

بنابراین طرحواره های یا تله های زندگی نقش اساسی در زندگی ما داشته و نیاز به شناخت آن ها است. این تله های زندگی 18 مورد بوده و در همه افراد وجود دارد. تنها تفاوت در میزان و شدت این طرحواره ها در افراد مختلف است. در صورتی که هر یک از آن ها نسبت به نرمال جامعه بالاتر باشد، منجر به ناسازگاری شده و تاثیرات منفی به بار می آورد. در این مقاله به بررسی تله های زندگی پرداخته شده است.

طرحواره یا تله های زندگی

تله های زندگی یا طرحواره ها سازه های روانشناختی بوده که شامل افکار، باور ها و هیجانات افراد در مورد خود، دیگران و دنیای اطرافشان است. در واقع یک چارچوب و قالب فکری برای هر فرد بوده که کار های او را پیش بینی کرده و جهت دهنده رفتار های وی است. این طرحواره ها همانطور که ذکر شد 18 مورد بوده و در همه افراد با شدت های مختلف هست. برای تشخیص این تله های زندگی و میزان آن تست طرحواره وجود دارد.

افراد با مراجعه به روانشناس و تشخیص طرحواره های خود می توانند به طرحواره درمانی بپردازند و تله هایی که در آن ها پر رنگ بوده و نقش تعیین کننده دارد را کمرنگ کنند. زیرا این طرحواره ها در انتخاب شغل، همسر آینده، دوست، قواعد زندگی و سبک های مقابله ای در زندگی تاثیر مستقیم دارند.

علت تله های زندگی چیست

عوامل به وجود آورنده تله های زندگی یا طرحواره ها از کودکی تاثیر گذاشته و تا بزرگسالی همراه فرد است اما خوشبختانه آن ها قابل تغییر نیز هستند. در این جا برخی علت های شدت یافتن، تله ها در افراد مطرح شده است.

تجربه های اولیه در زندگی

آسیب های دوران کودکی مانند کودک آزاری و یا مورد تجاوز جنسی قرار گرفتن

تامین بیش از اندازه برخی نیاز های افراد

تاثیر رفتار اطرافیان و همسالان

دلبستگی نا ایمن کودک

هیجانات دوران کودکی

نقش والدین در شکل گیری این طرحواره ها بسیار پر رنگ است و نحوه فرزندپروری و برخورد مادر و پدر یا مراقبان تاثیر مستقیم دارد.

انواع طرحواره های زندگی

همانطور که ذکر شد، هجده طرحواره یا تله زندگی در افراد وجود داشته که با تست و آزمون طرحواره میزان هر کدام مشخص می شود. این طرحواره ها با یکدیگر ارتباط و همپوشانی بسیاری دارند. در این جا به طور مختصر هر 18 طرحواره در 5 حوزه شرح داده شده است.

1جدایی و طرد

رها شدگی

افراد با تله رها شدگی تصور می کنند که دیگران آن ها را رها کرده و ماندگار نیستند، افکار آن ها به این صورت بوده که روابط شکننده است، از دست دادن دیگران اجتناب ناپذیر است و در نهایت تنها می مانند. افراد با این طرحواره خشم زیادی نسبت به کسانی که فکر می کنند، ترکشان کرده دارند. مدام گوش به زنگ هستند که دیگران او را رها کنند و اضطراب زیادی تحمل می کنند. گاهی این افراد در کودکی اضطراب جدایی نیز داشته اند.

محرومیت هیجانی

افراد با طرحوراه محرومیت هیجانی تصور کرده که هیچ کس آن ها را دوست ندارد. این باور و انتظار که نیازهای اولیه شما هرگز برآورده نخواهد شد. حسی که هیچ کس از شما مراقبت، راهنمایی، حمایت یا همدلی نخواهد کرد. این افراد احساس تنهایی کرده و نیازهای هیجانی خود را بی ارزش و بی اعتبار می دانند.

بی اعتمادی و سوء استفاده

افراد با طرحواره بی اعتمادی، توانایی اعتماد کردن به دیگران نداشته و نمی خواهند. این باور را داشته باشند که دیگران دروغ گو، بد رفتار، خودخواه و آسیب رسان هستند. این افراد به واسطه افکار بی اعتماد خود استرس و اضطراب زیادی تحمل کرده و احساس نا امنی می کنند. این افکار و احساسات در افراد با اختلال پارانویا نیز دیده می شود.

انزوای اجتماعی یا بیگانگی

در طرحواره انزوای اجتماعی، افکاری مثل این که فرد از بقیه جهان جدا افتاده است، با دیگران متفاوت است و عضو هیچ گروهی نیست، در فرد وجود دارد. این افراد در فعالیت های جمعی شرکت نکرده و احساس متفاوت بودن داشته، خجالتی هستند و گاهی حس حقارت دارند. معمولا دوستان کمی داشته و با دیگران رفت و آمد کمی دارند. در افراد با این تله زندگی مقایسه کردن خود با دیگران نیز زیاد دیده می شود.

نقص یا شرم

در طرحواره نقص و شرم فرد احساس ناقص بودن، دوست داشتنی نبودن، پستی و بی ارزشی می کند. به دنبال همه این ها احساس خجالت همراه است. این افراد حساسیت بیش از حد به انتقاد، طرد و سرزنش دارند. این احساس نقص یا درونی بوده و یا بیرونی مانند احساس چاقی است. بنابراین این افراد اعتماد به نفس بسیار پایین نیز دارند.

2استقلال و عملکرد مختل

وابستگی یا بی کفایتی

اعتقاد به این که فرد نمی تواند مسئولیت های روزمره خود را به نحو شایسته ای انجام دهد در افراد با تله وابستگی دیده می شود. تصور این که بدون کمک دیگران توانایی حل مسئله، مراقبت از خود و تصمیم گیری درست را ندارند. بنابراین وابسته دیگران در امور خود حتی برای خرید یک لباس ساده می شوند.

آسیب پذیری در برابر بیماری و ضرر

افراد با طرحواره آسیب پذیری فکر می کنند که همیشه حادثه در کمین است و ترس آن را داشته که نمی توانند از اتفاقات ناگوار جلوگیری کنند و یا کنترلی بر روی آن داشته باشند. این اتفاقات شامل بیماری های جسمی، حوادث محیطی و ... می باشد. برای مثال این افراد ترس از پرواز داشته و یا سوار آسانسور نمی شوند تا اتفاقی برای آن ها رخ ندهد. بنابراین در رفتار خود بسیار محتاط و وسواس گونه عمل می کنند.

خود تحول نایافته یا گرفتار

افراد با تله خود تحول نایافته این فکر را داشته که هویت و فردیت جدا از یک یا چند شخص دیگر را ندارند، این طرحواره اغلب به صورت احساس پوچی و سردرگمی، جهت نداشتن و بی هدفی و یا در موارد شدید به صورت شک و تردید در موجودیت و ساختار وجودی فرد بروز می کند. این افراد معمولا ارتباط عاطفی بسیار عمیقی با یکی از اعضای خانواده برقرار می کنند.

شکست

در این طرحواره شکست فرد تصور شکست خوردن در زمینه های مختلف زندگی را تجربه می کند، باور بر این دارد که او بی عرضه و بی استعداد بوده و نسبت به دیگران با موفقیت کمتری رو به رو می شود. این افراد موفقیت های خود را نمی بینند و در مقایسه با دیگران، آن ها را موفق تر می دانند. آن ها نقاط ضعف خود را پر رنگ از تر نقاط قوتشان می بینند و به همین علت عزت نفس پایینی دارند.

تله های زندگی

3محدودیت های مختل

استحقاق و بزرگ منشی

افراد با این تله زندگی خود را بالاتر از دیگران دیده و حق به جانب هستند، این افراد معتقدند که باید به همه خواسته های خود دست یابند. پذیرش نه شنیدن از دیگران برای این افراد سخت بوده و خود را خاص می پندارند. نیاز های خود را در اولویت دیده و تمام خواسته های خود را معقول می پندارند. (برای مطالعه مقاله طرحواره استحقاق کلیک کنید)

خودانضباطی و خویشتن داری ناکافی

افراد با این طرحواره در زندگی شخصی و شغلی خود قادر به تاخیر انداختن ارضای کوتاه مدت خواسته های شان برای دستیابی به هدف های بلند مدت نیستند. این افراد خویشتن داری و خود انظباطی ندارند. بنابراین بدون برنامه ریزی بوده و به صورت تکانشی رفتار می کنند.

4دیگر جهت مندی

اطاعت

افراد با طرحواره اطاعت معمولا از خواسته های دیگران اطاعت کرده و خواسته و نیاز خود را نادیده می گیرند، بنابراین اجازه تسلط یافتن دیگران بر خودشان را می دهند. آن ها ترس از ترک یا تنبیه شدن توسط دیگران را داشته بنابراین در صورت سوءاستفاده بقیه جلو آن ها نمی ایستند. این امر منجر به سرکوبی برخی احساسات از جمله خشم در آن ها می شود.

ایثار

این افراد با گذشتن از حق و حقوق خود و یا خواسته های خود به دیگران لطف می کنند یا به قولی ایثار می کنند. افراد با طرحواره ایثار کار مراقبت از دیگران را به عهده می گیرند، تمرکز افراطی بر ارضای نیازهای دیگران در زندگی روزمره که به قیمت عدم ارضای نیازهای خود فرد تمام می شود.

تایید طلبی

افراد با طرحواره تایید جویی زمانی احساس ارزش می کنند که دیگران آن ها را تایید کنند، بنابراین به جای تمرکز بر واکنش های خود بر واکنش های دیگران تمرکز می کنند. این افراد به منظور داشتن احساس خوب و ارتقای اعتماد به نفس خود وابسته به تایید و تمجید دیگران هستند.

5گوش به زنگی و بازداری

منفی گرایی یا بد بینی

افراد با این طرحواره فکر کرده که زندگیشان غیر قابل کنترل است، آن ها منفی گرا و بدبین بوده و نیمه پر لیوان را نمی بینند. ین افراد به درد ها و بدبختی ها و مشکلات بیشتر از خوبی ها و موفقیت ها فکر می کنند. بنابراین مدام منتظر اتفاقات بد هستند.

تنبیه

طرحوراه تنبیه در افراد این گونه بوده که آن ها مدام منتظر تنبیه بابت اشتباهاتشان هستند و معتقدند خودشان و دیگران در صورت بروز اشتباه باید مجازات و تنبیه شوند. بنابراین خطای دیگران را به سختی بخشیده و در همدلی با دیگران مشکل دارند. این افراد در صورت اشتباه کوچک خود را لایق تنبیه شدن می دانند.

بازداری هیجانی

افراد دارای طرحواره بازداری هیجانی از نظر هیجانی و صحبت درباره هیجانات بسیار بازدارنده عمل میکنند. از لحاظ هیجانی سطحی هستند.این افراد هیجانات خود را کنترل می کنند و به شدت اهل منطق هستند و در بیان و ابراز احساس ضعیف عمل می کنند.

معیار های سرسختانه

باور افراد با معیار های سرسختانه مبنی بر این است که فرد برای رسیدن به معیارهای بلند پروازانه دربارە رفتار و عملکرد خود، باید کوشش فراوانی به خرج دهد و این کار معمولا برای جلوگیری از انتقاد صورت می گیرد. این افراد کمال گرا بوده و باید و نباید های زیادی در ذهن خود دارند.