جدا خوابیدن کودک

والدین فرزندانی مستقل، با اعتماد به نفس و عزت نفس بالا، با مسئولیت و قانونمند می خواهند که توان کنترل استرس های زندگی و مراقبت از خود را داشته باشند و به عنوان والدین دوست دارند حریم خصوصی خود و همسرشان نیز حفظ شده و به فرزند خود بیاموزند که به آن احترام بگذارد.

قطعا والدین اهدافی از این دست برای فرزندان خود دارند که شاید اولین گام برای این امر جدا کردن اتاق خواب فرزند است. در مورد اینکه چه زمانی و به چه شیوه ای این کار را انجام دهند لازم است اطلاعات لازم را در این خصوص کسب کنند. در ادامه به توضیحاتی در این باره می پردازیم و زمان مناسب جدا کردن و علل اصرار کودک به خوابیدن در کنار والدین و راهکارهایی جهت تحقق این امر مهم و بهره بردن از فواید آن ارائه شده است.

زمان مناسب جدا خوابیدن کودک

درباره زمان مناسب جدا کردن باورهای متفاوتی وجود دارد و هر خانواده بسته به شرایط و ویژگی های فرزند خود تصمیمات متفاوتی در این خصوص می گیرد. زمانی که والدین در خصوص زمان مناسب این جداسازی مطلع باشند دیگر نگرانی هایی از این دست که اگر کودک کنارشان نباشد ممکن است اتفاقی برایش بیفتد رنگ می بازد.

از تولد تا قبل از شش ماهگی کودک مرتب نیاز به شیر خوردن دارد و بنابراین مادر نیز به زحمت می افتد که هر بار اتاق خود را ترک کرده و به اتاق کودک برود. همینطور زمان خواب بچه ها بسیار کوتاه است و مرتب بیدار می شوند و مادر باید در کنار کودک باشد. پس زمان مناسبی برای جدا خوابیدن کودک از والدین نیست و اصلا توصیه نمی شود.

در برخی از کشورها بعد از شش ماهگی را زمان مناسبی برای جدا کردن کودک می دانند چون کودک 6 یا 7 ماهه در طول شب بیدار می‌شود ولی دچار اضطراب و استرس نمی شود.

در سنین ۹ تا ۱۱ ماهگی کودک قادر می شود تشخیص دهد که والدین خصوصاً مراقب اصلی یعنی مادر در خارج از اتاق هستند، پس بی قراری می کند و در این سنین جدا کردن نمی تواند موفقیت آمیز باشد.

در سنین ۱۲ تا ۱۶ ماهگی زمان مناسبی برای جدا خوابیدن کودک است. 

در سنین ۱۷ تا ۲۱ ماهگی به دلیل اینکه کودک به والدین خود بیشتر نیاز دارد جدا کردن نمی تواند موفقیت آمیز باشد.

پس اگر والدین در بین زمان های مناسب ۶ تا ۷ ماهگی و ۱۲ تا ۱۶ ماهگی موفق به جدا کردن کودک از اتاق خواب نشدید حتما از ۲۲ ماهگی به بعد این جدا کردن کودک را انجام دهید.

در سنین قبل از 2 سالگی ترس کودکان از موجودات خیالی وجود ندارد و مفاهیم هیولا و لولو و... را درک نمی کنند. 

در سنین بالای 3 سالگی، در هنگام خواب برای کودک در مورد جداکردنش از خودتان صحبت کنید و توضیح دهید. تکنیک های زیادی برای سنین بالای 3 سال معرفی شده از جمله تکنیک عروسک بازی ساختار یافته که در آن سناریویی دقیقا مشابه کودک طرح کرده و آن را به نمایش بگذارید.

لازم به ذکر است کودک در سنینی که مهمان اتاق والدین است، والدین باید برای انجام روابط جنسی اتاق را ترک کنند و در حضور مهمان یعنی کودک خود این کارها را انجام ندهند.

علل اصرار کودک برای خوابیدن در کنار والدین

جدا کردن کودک از اتاق خواب والدین، باعث می شود کودک مستقل بار آمده و یاد بگیرد که نیازی به وجود والدین نیست و می تواند اضطراب و ترس های خود را کنترل کند و در این صورت از وابستگی کودک کم می شود. عزت نفس و اعتماد به نفس کودک بالا می رود، و قانونمند و با مسئولیت تربیت می شود. زن و شوهر هم فضای شخصی خودشان را دارند که این موجب تعامل بهتر بین زن و شوهر خواهد شد.

علت های زیادی برای اصرار کردن کودک جهت خوابیدن کنار والدین وجود دارد از جمله:

ترس: از کودک خود بپرسید آیا از چیزی می ترسد؟ چه احساسی در اتاق خوابش دارد؟ ممکن است ترس کودک از تاریکی یا هیولای شب باشد، چرا که موجودات خیالی که در ذهن کودکان جای دارند و این موجودات خیالی ممکن است برگرفته از کتاب ها، یا قصه هایی که شنیده، کارتون یا فیلم هایی باشد که کودک دیده است. همینطور سایه اشیا نیز می تواند باعث ایجاد ترس در کودکان شود.

کابوس: به طور مکرر در کودکان بسیار کمی اتفاق می افتد و در صورت تکرار زیاد نیاز است از متخصص کمک بگیرید.

تنبیه: هیچ گاه از اتاق خواب و تخت برای تنبیه کودک استفاده نکنید. از کودک خود نخواهید به هنگام تنبیه به اتاق خود برود و روی تخت خود بنشیند و به کارهای بدش فکر کند.

عادت های دیگر: مانند خواباندن کودک در بغل خود یا روی پا یا در اختیار گذاشتن قسمتی از مو یا بدن مادر در دست کودک تا زمانی که به خواب برود. 

شرایط خاص: برای جدا کردن کودک از خودتان حتما شرایط روحی و روانی خود و فرزندتان را در نظر بگیرید. مثلا اگر نوزاد جدید بدنیا آمده است زمان مناسبی برای جداسازی نیست.

همزمانی: هنگام از پوشک گرفتن یا  از شیر گرفتن کودک  به طور همزمان اقدام به جدا کردن کودک از خود موجب اضطراب و فشار روانی برای کودک می شود. 

تقلید: گاهی کودکان به واسطه دیدن کودکی دیگر مانند دختر خاله یا پسرعموی خود که به هنگام به خواب رفتن در اتاق خودشان قشقرق به پا می کنند و سپس می توانند کنار والدین خود به خواب بروند، می خواهد رفتار آن ها را تقلید کند. 

اگر ترس یا کابوس در کودک بسیار نامعقول و اغراق آمیز بود و بسیار تکرار می شد لازم است از یک متخصص روانشناس قبل از جداسازی کودک کمک بگیرید.

راهکارهایی برای جدا خوابیدن کودک

برای جدا خوابیدن کودک بجز اینکه به زمان مناسب باید توجه کرد حتما این فرایند را به صورت تدریجی طی کنید تا کودک ترس کمتری را تجربه کند، بهتر است ابتدا تخت کودک را با فاصله ای از تخت خودتان قرار دهید و سپس بعد از چند ماه تخت کودک را به اتاق خودش منتقل کنید.

در اتاق خواب کودک نخوابید و اگر کنارش دراز می کشید بعد از مدت کوتاهی بلند شوید تا کودک تصور نکند که حتما باید پدر یا مادر در کنارش باشند تا بتواند به خواب برود. بهترین راه این است که کودک عادت کند خودش در تختش تنها بخوابد.

برای کودکان قانون تعیین کنید حتما در این خصوص برای کودک توضیح بدهید که همه کودکان در این سن جدا از پدر و مادرشان و به تنهایی می خوابند و در نهایت می توانید اجازه دهید با یکی از عروسک های مورد علاقه اش بخوابد.

در برابر گریه و شیون های کودک تسلیم نشوید. اگر کودک یاد بگیرد با گریه و زاری می تواند به خواسته اش برسد شما به عنوان والدین کودک به دردسر دچار می شوید، چرا که کودک یاد می گیرد دیگر به واسطه گریه کردن می تواند به خواسته هایش برسد.

پس اگر به اتاق شما برگشت و خواست کنار شما بخوابد تسلیم نشوید، بدون بحث و ناراحتی یا پرخاشگری با آرامش و همراه با نوازش با کودک خود صحبت کنید و آرام آرام او را متقاعد کنید که به اتاق خود برگردد. در اینجا قاطعیت والدین بویژه مادر الزامی می باشد.

هرگز زحمات چند روزه یا چند ماه خود را هدر ندهید و پس از جدایی، اجازه ندهید کودک در رختخواب شما بخوابد. چنانچه به هر دلیلی مجبور به خواباندن کودک کنار خود شدید، به اتاق خواب کودک بروید و در کنار او با فاصله بخوابید. و از داشتن تماس بدنی بپرهیزید تا در نهایت کودک به اینکه خودش بدون واسطه به خواب برود عادت کند.

قبل از خواب برای کودک شعر یا داستان بخوانید تا به خواب رفتن برایش تداعی کننده حس خوب کنار شما بودن را داشته باشد. اگر قدرت تخیل بالایی دارد می توانید از موجودات خیالی دوست داشتنی مثل فرشته های نگهبان برایش صحبت کنید و از غلبه خیر بر شر صحبت کنید. در ساعات اولیه خواب در اتاق کودک حاضر باشید.

تنها خوابیدن، خود منبع ترس کودک است. حضور والدین در اتاق کودک باعث آرامش روانی کودک می شود و به او این اطمینان را می دهد که اتاق وحشتی ندارد و در صورت نیاز، والدین در کنار او خواهند بود. با او گفت و گو کنید، یا  قصه بگویید یا کتاب خوانی برای کودک داشته باشید و حتی می توانید او را نوازش کرده و ماساژ دهید.

جذابیت و آرامش را برای کودک فراهم کنید. در کل اتاقش را برایش دوست داشتنی درست کنید. محیط نیز سر و صدا نباشد تا کودک بتواند با آرامش به خواب برود.

اتاق کودک را ساده بچینید، گاهی اتاق پر از عروسک در شب اتاق را ترسناک می کند. مراقب سایه های روی دیوار و سقف اتاق کودک باشید، تخت کودک متناسب با سن او باشد گاهی بزرگ بودن تخت می تواند باعث ترس کودک شود. 

اجازه دهید کودک پتو و بالشت و تختش را خودش انتخاب کند.

اگر عادت دارد با عروسکی بخوابد، اشکالی ندارد و می تواند عروسک خود را به رختخوابش ببرد. 

از یک چراغ خواب کم نور استفاده کنید. کمی قبل از خواب نور خانه را کم کنید تا کودک را آماده برای خوابیدن کنید.

قبل از خوابیدن از انجام بازی های مهیج با کودک بپرهیزید.

قبل از خواب دوش گرفتن هم موجب آرامش در کودک می شود.

یک لیوان شیر قبل از خواب به او بدهید.

قبل از خواب حتما دستشویی برود تا نیمه شب به این دلیل از خواب بیدار نشود. حتما یک لیوان آب کنار تخت کودک بگذارید تا در صورت نیاز میل کند و نیاز نباشد از اتاقش به این خاطر خارج شود.

این اطمینان را به کودک خود بدهید که با اینکه در اتاق دیگری هستید با این حال حواستان به او هست.

برای کودک قبل از خواب قصه بخوانید و در هنگام قصه گویی نکات آموزشی را به او انتقال دهید یا آهنگ موزیکال برایش بگذارید تا آرامش بگیرد.

هر زمان کودک دچار کابوس یا ترس شد حتما به اتاقش بروید، در آغوشش بگیرید و نوازشش کنید و به او اطمینان خاطر بدهید که کنارش هستید و تا زمانی که آرام شود کنار او بمانید.

از جدول ستاره یا بر چسب یا جایزه برای تشویق استفاده کنید. هر روزی که در تخت خودش بیدار شد یک جایزه کوچک دریافت کند. 

سر ساعت خاصی به خواب برود. کودک را ملزم به این کنید که الان وقت خوابه تا کودک آماده به خواب رفتن شود.

برای جدا خوابی کودکان باید برنامه شبانگاهی داشته باشید، مثلا شام حدود یک ساعت قبل از خواب و بعد مسواک زدن بعد به تدریج نور و صدا و عوامل جذاب را کم کنید.

اگر کودک عادت کرده هست که حتما قسمتی از بدن یا موی مادر را در دست داشته باشد بعد به خواب برود بهتر است یک عروسک پشمالو یا بالش در اختیار کودک قرار بدهید تا کودک با بغل کردن آن به خواب برود و کم کم این عادت از بین برود.

اگر نوزاد جدید بدنیا آمده است زمان مناسبی برای جداسازی نیست. باید قبل از بدنیا آمدن نوزاد جدید این جدا خوابیدن کودک از والدین صورت بگیرد. یا زمانی که والدین از هم جدا شده اند بهتر از قبل از طلاق والدین این جدا سازی اتفاق بیفتد.

اگر وابستگی کودک به شما زیاد است حتما شما هم در اتاق خواب کودک بخوابید. هر شب فاصله خود را از کودک زیادتر از شب قبل بکنید. والدین نسبت به بروز هر نشانه ای هوشیار باشند مثل ترس زیاد، کابوس های شبانه حتما از متخصص روانشناسی کمک بگیرید.

سوالات متداول

1- جدا خوابیدن کودک از والدین چه مزیت هایی دارد؟

کودک وابسته تربیت نمی شود و از عزت نفس و اعتماد بنفس بالاتری برخوردار شده و می تواند اضطراب های خود را مدیریت کند سایر مزیت ها در متن مقاله توضیح داده شده است.

2- چرا کودک اصرار به خوابیدن در کنار والدین دارد؟

علت های بسیاری وجود دارد: از جمله ترس یا کابوس دیدن کودک یا تنبیه کودک زمانی که مادر از اتاق به عنوان تنبیه استفاده می کند. سایر علت ها و نحوه تاثیر هر یک از آن ها بر اصرار کودک بر اینکه کنار والدین بخوابند در متن مقاله ارائه شده است.

3- چه راه حل هایی برای ترغیب کردن کودک به تنها خوابیدن در اتاق خود وجود دارد؟

برای جدا خوابیدن کودک بجز اینکه به زمان مناسب باید توجه کرد، این فرایند را به صورت تدریجی طی کنید تا کودک ترس کمتری را تجربه کند. سایر راه حل های کاربردی جهت تحقق این امر مهم در متن مقاله بیان شده است.