طرحواره یا تله های زندگی یک سازه روانشناختی است از افکار، باور ها و هیجانات افراد در مورد خود، دیگر افراد و یا دنیای اطراف که مبنایی است برای بسیاری از تصمیم گیری ها و قضاوت ها. 18 طرحواره وجود داشته که برخی از آن ها در افراد پر رنگ تر است و نیاز به مراقبت و یا درمان دارد.
یکی از طرحواره های زندگی تله نقص یا شرم است، که در افراد احساس بی ارزشی و ناقص بودن داشته و به دنبال آن شرم همراه است. افراد با این طرحواره در حوزه های مختلف زندگی با مشکل رو به رو شده و نیاز به مراقبت دارند. در این مقاله در مورد طرحواره نقص یا شرم اطلاعاتی کامل ارائه شده است.
طرحواره نقص یا شرم چیست
همانطور که ذکر شد یکی از تله های زندگی، طرحواره نقص یا شرم است، جمله معروف این افراد می بی ارزشم بوده و همواره احساس حقیر بودن، نقص، بد بودن و دوست داشتنی نبودن دارند. بنابراین هموراه احساس شرم از خود دارند. این طرحواره باعث می شود که احساس کنند، اگر مردم به آن ها نزدیک شوند یا نقص های مهم آن ها را ببینند، وی را طرد کرده و از آن ها کنار می کشند.
نقص می تواند به دو صورت بیرونی و درونی وجود داشته باشد. درونی یعنی درک از عیب های خصوصی مثل خودخواهی، تمایلات جنسی غیر قابل قبول یا انگیزه های خشم، بیرونی یعنی نقص های عمومی مثل ظاهر و بدن نامطلوب یا تاهنجار. شما ممکن است به دلیل طرحواره نقص خود، به هر شکلی از انتقاد، سرزنش، مقایسه یا طرد توسط افراد حساس باشید.
این افراد افکاری مثل من از بقیه بدترم، تحت نظارت دیگران هستم، من دوست داشتنی نیستم و ... را دارند. تصورشان این بوده که شخصیت آن ها غیر قابل پذرش است و همواره آدم مشکل داری هستند. تصور کرده که همواره حق با دیگران است و گاهی هم برای جبران این حس حق به جانب بوده و دیگران را مقصر نقص خود می دانند.
افراد با طرحواره نقص یا شرم معمولا به دیگران غبطه خورده و یا حسادت می کنند، احساس حقارت و خجالت در آن ها زیاد بوده و فکر میکنند لایق عشق و محبت نیستند. بنابراین گاهی درگیر افسردگی شده و احساس شادی نمی کنند. آن ها در برابر موفقیت خود را لایق ندانسته و در صورت عدم موفقیت احساس خشم فراوان دارند. و به طور کلی افراد با طرحواره نقص یا شرم همه تلاش خود را می کنند تا شرمسار نشوند. این طرحوراه همپوشانی زیادی با اختلال شخصیت خود شیفته به دلیل جبران افراطی، اختلال شخصیت اجتنابی، اختلالات غذا خوردن و سوءمصرف مواد دارد. همچینین این طرحواره با تله های استحقاق، معیار های سرسختانه و انزواری اجتماعی ارتباط نزدیکی دارد.
علائم طرحواره نقص یا شرم
برای تشخیص تله نقص یا شرم بهترین راه مراجعه به متخصص در زمینه طرحواره درمانی است اما علائم و ناشنه هایی نیز وجود دارد و در صورتی که تعداد زیادی در شما صدق کند، به احتمال زیاد شما درگیر این تله هستید.
افرادی که دوستشان دارم، زمانی که نقص من را می بینند نمی توانند دوستم داشته باشند.
من لایق احترام، محبت و توجه دیگران نیستم.
احساس می کنم دوست داشتنی نیستم.
اگر کسی من را به طور واقعی بشناسد تمایلی به برقراری ارتباط با من ندارد.
در بسیاری حوزه ها نقص بسیار دارم و دوست ندارم دیگران خود واقعی من را بشناسند.
علت طرحواره نقص یا شرم
مانند هر طرحواره دیگری خانواده نقش مهمی در ایجاد طرحواره نقص یا شرم دارند، بنابراین خانواده هایی که در سبک فرزند پروری خود بیشتر اشتباهات را تقصیر کودک می اندازند، مدام به آن ها حس نالایقی و بی ارزشی داده، بی مهر هستند، از کودک انتقاد کرده و یا او را با دیگران مقایسه می کنند، منجر به پر رنگ شدن این طرحواره در کودک می شوند. به طور کلی افراد با این طرحواره مدام پیام بی ارزش بودن، نقص داشتن، مقصر بودن و یا انجام کار شرم آور را گرفته اند.
به عنوان کودک، ما این ظرفیت را نداریم که ببینیم والدین یا مراقبانمان مقصر هستند، ما رفتار توهین آمیز یا سهل انگارانه آن ها را صرفاً به خودمان تعبیر می کنیم. ممکن است به چیزهایی فکر کنیم که مثلا اگر بچه بهتری بودم، اگر دوست داشتنی بودم، من را دوست می داشتند.
تاثیر تله نقص یا شرم
طرحواره نقص یا شرم مانند دیگر تله های زندگی تاثیر زیادی بر ابعاد گوناگون زندگی فرد از جمله ارتباطات وی می گذارد. در این جا این تاثیرات ارائه شده است.
روابط بین فردی:
ای افراد در روابط خود سعی داشته تا برای پنهان کردن نقص های درونی دیگران چهره واقعی او را کشف نکنند، بنابراین در بسیاری مواقع این افراد تنها هستند. همچنین آن ها به سمت افرادی کشیده شده که دست رد به سینه شان زده و از او ایراد می گیرند.
روابط عاطفی:
به افرادی تمایل داشته که با آن ها بد رفتاری می کنند، علاقه چندانی به وی نداشته، کامل و بی نقص باشند، وقت زیادی برای وی نگذارد. همچنین این افراد با کسانی که فکر کرده از خود پایین ترند، راحت تر می باشند. افراد با طرحواره نقص و شرم در بسیاری مواقع علاقه به روابط دوست پسر دوست دختری کوتاه مدت دارند.
تاثیرات روانی:
این افراد به ندرت احساسات واقعی خود را بروز داده، بنابراین ممکن است احساس تنهایی کنند. همچنین آن ها دچار احساس شرم هستند و همین امر منجر به ناراحتی آن ها شده و در اطراف افراد دیگر بسیار خودآگاه و مضطرب هستند. این طرحواره تأثیر بسیار زیادی بر احساسات دارد و یکی از طرحواره‌های اولیه است که باعث افسردگی می‌شود. تنفر و منتقد دائمی بودن از خود دائماً باعث می شود که فرد احساس بیهودگی کند.
درمان طرحواره نقص یا شرم
برای درمان افراد با طرحواره نقص یا شرم، هدف افزایش اعتماد به نفس و عزت نفس، احساس آسیب پذیری کمتر، بهبود ارتباط با دیگران، دیدن توانمندی ها و عدم اجازه بد رفتاری دیگران با آن ها است. بنابراین ارتباط درمانی از درمان های موثر است. همچنین سه راهکار عمده در درمان طرحواره نقص یا شرم هست.
1با ایجاد دیدگاهی متعادل تر از خود، بر طرحواره نقص و شرم غلبه کنید.
2برای ایجاد تغییرات مثبت در برابر طرحواره شرم ناشی از نقص اقدام کنید.
3به خود یادآوری کنید که فردی در حال پیشرفت هستید، بنابراین طرحواره نقص شما را تعریف نمی کند.
برای این سه راهکار می توانید لیستی از توانمدی هایتان بنویسید و هر روز به خود یادآور شوید که چه موفقیت هایی کسب کردید و چه قدر در کنار تمام نواقص آدم با ارزشمندی هستید. هدف های تازه برای خود ایجاد کنید و روی اشتباهات و نقص های خود کار کنید. بهترین راه برای درمان سریع مراجعه به طرحواره درمانگر است.
سوالات متداول
1- طرحواره نقص یا شرم چیست؟
کی از طرحواره های زندگی تله نقص یا شرم است، که در افراد احساس بی ارزشی و ناقص بودن دارند که در متن مقاله مطرح شده است.
2- علائم طرحواره نقص یا شرم چیست؟
برای تشخیص تله نقص یا شرم بهترین راه مراجعه به متخصص است اما راه های دیگری نیز وجود داشته که در متن مقاله شرح داده شده است.
3- علت طرحواره نقص یا شرم چیست؟
مانند هر طرحواره دیگری، خانواده نقش مهمی در ایجاد طرحواره نقص یا شرم دارند که در متن مقاله توضیح آن ارائه شده است.
