یکی از معروف ترین نظریه های انگیزش در روانشناسی هرم نیاز های مازلو است، که این تئوری بیان می کند که اعمال ما توسط نیازهای فیزیولوژیکی خاص در انسان برانگیخته می شود. هرم مازلو یک مدل پنج لایه از نیازهای اساسی انسان هاست که به صورت سلسه مراتب قرار گرفته است.
هر چه انسان بالاتر برود نیاز ها به طور فزاینده ای روانی و اجتماعی می شوند، قبل از اینکه افراد بتوانند به نیازهای بالاتر توجه کنند، نیازهای پایین‌تر در سلسله مراتب باید ارضا شوند. در این مقاله در مورد هرم مازلو، سطوح آن، نحوه حرکت افراد به سمت نوک هرم و سایر مسائل اطلاعاتی ارائه شده است.
انواع مختلف نیاز در هرم مازلو
همانطور که ذکر شد آبراهام مازلو یک نظریه برای نیاز های انسان ارائه داده که به صورت هرم بوده و از پایین ترین سطح و نیاز های اولیه شروع شده و به بالاترین نیاز ها می رسد. سلسله مراتب نیازهای مزلو را می توان به دو نوع نیاز تقسیم کرد که در این جا ذکر شده است.
۱نیاز های کمبود: نیازهای فیزیولوژیکی، امنیتی، اجتماعی و احترام نیازهای کمبودی هستند که به دلیل محرومیت به وجود می آیند. ارضای این نیازهای سطح پایین برای جلوگیری از احساسات یا عواقب ناخوشایند مهم است.
۲نیاز های پیشرفت: مازلو بالاترین سطح هرم مازلو را نیازهای رشد نامید. این نیازها ناشی از کمبود چیزی نیست، بلکه بیشتر از میل به رشد به عنوان یک شخص ناشی می شود.
با این که این نظریه مورد پذیرش بوده و جزو یکی از نظریات اساسی حساب شده، اما با این حال مازلو بیان کرده که که ترتیبی که در آن این نیازها برآورده می شوند همیشه از این نوع استاندارد پیروی نمی کنند. برای مثال وی خاطر نشان کرد که برای برخی افراد، نیاز به عزت نفس مهمتر از نیاز به عشق است. برای دیگران، نیاز به تحقق خلاقانه ممکن است جایگزین اساسی ترین نیاز ها شود.
هرم مازلو چیست
مازلو عقیده داشت که افراد برای رسیدن به نیاز های خاصی انگیزه داشته و برخی از این نیاز ها بر دیگری اولویت دارد. اساسی ترین نیاز ما بقای فیزیولوژی است و این اولین چیزی است که به رفتار ما انگیزه می دهد. هنگامی که آن سطح تکمیل شد، سطح بعدی به ما انگیزه داده و غیره. از پایین ترین تا بالاترین سطح هرم نیاز های مازلو شامل: فیزیولوژیکی، ایمنی، نیازهای عشق و تعلق، احترام و خود شکوفایی.
1نیاز فیزیولوژیک:
این سطج نیاز هرم مازلو شامل اساسی ترین نیاز های بیولوژیک انسان می شود که شامل هوا، غذا، آب، سرپناه، لباس، گرما، رابطه جنسی و خواب است. اگر این نیازها ارضا نشوند، بدن انسان نمی تواند عملکرد مطلوبی داشته باشد. مازلو نیازهای فیزیولوژیکی را مهم‌ترین نیازها می‌دانست زیرا تا زمانی که این نیازها برآورده نشوند، سایر نیازها ثانویه هستند.
2نیاز به امنیت:
هنگامی که نیازهای فیزیولوژیکی یک فرد ارضا شد، نیاز به امنیت و ایمنی برجسته می شود، مردم می خواهند نظم، قابلیت پیش بینی و داشتن کنترل را در زندگی خود تجربه کنند. این نیازها می تواند توسط خانواده و جامعه برآورده شود، مانند پلیس، مدارس، کسب و کار و مراقبت های پزشکی. این نیاز ها مثل امنیت عاطفی، امنیت مالی (مانند اشتغال، رفاه اجتماعی)، نظم و قانون، رهایی از ترس، ثبات اجتماعی، دارایی، سلامت و رفاه (مانند ایمنی در برابر حوادث و صدمات) است.
۳نیاز به عشق و تعلق خاطر:
سطح سوم هرم نیاز های مازلو نیاز به تعامل انسانی و دوست داشته شدن است، مثل روابط دوستی یا خانوادگی، هم با خانواده بیولوژیکی (والدین، خواهر و برادر، فرزندان) و هم خانواده منتخب (همسر و شریک زندگی). صمیمیت فیزیکی و عاطفی از روابط جنسی تا پیوندهای عاطفی صمیمی برای دستیابی به احساس والاتر خویشاوندی مهم هستند. علاوه بر این، عضویت در گروه‌های اجتماعی به رفع این نیاز کمک می‌کند، از تعلق به تیمی از همکاران، باشگاه یا گروهی از علاقه‌مندان می توان این سطح از نیاز ها را رفع کرد.
۴نیاز به احترام:
سطح چهارم در هرم مازلو نیاز به احترام است که شامل عزت نفس، احترام و موفقیت می باشد. از دیدگاه مازلو این دسته به دو قسمت تقسیم شده است، یکی احترام به خود بوده که اعتماد به نفس و استقلال از این نوع دوم از عزت نفس ناشی می شود. و دیگری نسبت به شهرت و یا احترام از سوی دیگران مثل حفظ موقعیت و اعتبار است.
۵خودشکوفایی:
بالاترین سطح هرم نیاز های مازلو سطح خودشکوفایی است که به تحقق توانایی های بالقوه، خودشکوفایی، جستجوی رشد شخصی و اوج تجربه اشاره دارد. مازلو این سطح را به عنوان میل به انجام هر چیزی که می تواند، برای تبدیل شدن به بیشترین چیزی که می تواند باشد، توصیف می کند.
افراد معمولا روی این نیاز تمرکز خاصی کرده و برای مثال، یک فرد ممکن است تمایل زیادی برای تبدیل شدن به یک والد ایده آل داشته باشد. در دیگری، این میل ممکن است از نظر اقتصادی، تحصیلی یا ورزشی بیان شود. برای دیگران، ممکن است به صورت خلاقیت در نقاشی ها، تصاویر یا اختراعات ظاهر شود.
ویژگی افراد خودشکوفا در هرم مازلو
طبق نظریه هرم مازلو با این که همه افراد قابلیت رسیدن به مرحله خودشکوفایی را دارند، اما معمولا به آن نرسیده و تنها تعداد افراد کمی این را تجربه می کنند. در این جا ویژگی مهم این افراد مطرح شده است.
آنها واقعیت را به طور موثر درک می کنند و می توانند عدم قطعیت را تحمل کنند.
خود و دیگران را همانگونه که هستند بپذیرند.
در فکر و عمل خود انگیخته هستند.
به جای خود محوری، مشکل محور هستند.
حس شوخ طبعی غیر معمول دارند.
قادر به نگاه عینی به زندگی هستند.
خلاقیت زیادی دارند.
در برابر فرهنگ مقاوم است، اما عمدا غیر متعارف نیست.
نگران رفاه بشریت است.
قادر به قدردانی عمیق از تجربیات اساسی زندگی است.
با چند نفر روابط بین فردی عمیق رضایت بخش برقرار می کنند.
نیاز به حریم شخصی دارد.
نگرش دموکراتیک دارد.
استاندارد های اخلاقی قوی دارد.
نقد نظریه هرم مازلو
نظریه مازلو چه در روانشناسی و چه در خارج از آن بسیار محبوب شده است و زمینه های آموزش و تجارت به ویژه تحت تأثیر این نظریه قرار گرفته اند. اما با این حال نقد هایی بر این نظریه وارد شده که در این جا مشاهده می کنید.
نیاز ها از سلسه مراتب پیروی نمی کنند
در حالی که برخی تحقیقات از نظریه های هرم مازلو حمایت می کنند، اکثر تحقیقات نتوانسته اند ایده سلسله مراتب نیازها را اثبات کنند. طبق برخی گزارشات شواهد کمی برای این ترتیب از نیاز ها وجود دارد.
آزمایش نظریه هرم مازلو دشوار است
برخی آزمایشات و گزارشات دیگر می گویند آزمایش سطح خودشکوفایی بسیار دشوار است و تحقیقات او در این مورد روی افراد محدودی شکل گرفته است.
این مدل پنج مرحله ای بعد ها مورد ارزیابی قرار گرفته و گسترش یافت تا نیاز های شناختی، زیبایی شناسی و نیاز های متعالی بعدی نیز اضافه شود. بنابراین در سال های 1960 تا 1970 مدل هفت مرحله ای و هشت مرحله ای آن نیز ارائه شده است.
سوالات متداول
1- انواع مختلف نیاز در هرم مازلو چگونه است؟
سلسله مراتب نیازهای مزلو را می توان به دو نوع نیاز کلی کمبود و پیشرفت تقسیم کرد که در متن مقاله توضیح آن ارائه شده است.
2- هرم مازلو چیست؟
مازلو عقیده داشت که افراد برای رسیدن به نیاز های خاصی انگیزه داشته و برخی از این نیاز ها بر دیگری اولویت دارد که در متن مقاله مطرح شده است.
3- ویژگی افراد خودشکوفا در هرم مازلو چیست؟
طبق نظریه هرم مازلو با این که همه افراد قابلیت رسیدن به مرحله خودشکوفایی را دارند اما همه به آن نمی رسند که در متن مقاله ارائه شده است.
